Yeni TTK şirketlerin yatak odasına giriyor

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda neler oluyor? Gazete Habertürk’ten Rahim Ak’ın yazı dizisi, ilginç değişiklikleri ortaya koyuyor.

Yeni TTK şirketlerin yatak odasına giriyor
Yeni Türk Ticaret Kanunu 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe girecek. Ancak çoğunluğunu aile şirketlerinin oluşturduğu Türkiye’de şirketler özellikle başta yönetim kurulunun ücretleri ve şirketin kazancı ile bilançolarının ayrıntılı yer almasıyla rakiplerine karşı dezavantajlı duruma düşeceğini belirtiyor
55 yıllık Türk Ticaret Kanunu 1 Temmuz 2012’de değişiyor. Ticaret hayatına bir çok yenilik getiren kanunun getirdikleri arasında şirketlerin iç işleyişlerini ve rekabet güçlerini etkileyecek olumsuz maddeler de bulunuyor. Türkiye’de şirketlerin yüzde 90’ını küçük ve orta boy aile şirketlerinin oluşturduğu aile şirketleri oluşturuyor. İşte bu şirketler başta ‘şaffaflık’ adıyla getirilen ve bir çok bilginin internet sitesinde yayımlanmasını zorunlu kılan hükümler ile şirketlerin ek hercama yapmalarını sağlayacak olan hükümlerine karşı çıkıyor. Herşeyden önce şirketlerin kanunun uyguyanacağı tarihe kadar öngörülen şartları yerine getiremeyeceğini dile getiriyor.
Şirketler 2013 başına ertemesine rağmen sermaye şirketlerinin bazı bilgilerinin internetten yayımlanmasını zorunlu tutan madde için “Şirketlerin yatak odasına giriyor. Yatak odanızı açıyorsunuz insanlar farkında değil. Çırılçıplaksınız. Hiçbir şirketin hareket kabiliyeti kalmayacak” diye yorumluyor. Çünkü yeni kanunda aile şirketlerinde yönetim kurulu ortakları ne kadar maaş alıyor? Şirketin kazancı nedir? Şirket nereye gider ve ne yapar, nereden gelir elde eder gibi bilgiler yayımlanacak. Bu bilgiler şirket bilançoları, dönem ara bilançoları, özel bilançolarının yayımı ile sağlanacak. Şirketle ilgili herhangi bir kişinin istemi ile tüm sözleşmeler ve dipnotları açıklanacak. Bu durumda da şirketin yatak odası sayılan tüm bilgiler ortaya dökülecek. Türkiye’deki aile şirketlerinin bu bilgileri internetten yayımlandığı zaman o şirketlerin ne gizliliği kalacak ne de sistemi.
İHALEYE GİRERKEN SIKINTI OLACAK
Bilgiler internetten yayımlandığı zaman şirketlerin hiçbir özeli kalmayacak. Şirketler ihaleye girerken rakiplerine karşı çok ciddi sıkıntı yaşayacak. Çünkü hangi işi nasıl yaptığı açık açık görülecek. İnternete konulması zorunlu belgeler arasında şeffaflık ilkesi ve bilgi toplumu açısından açıklanması zorunlu bilgiler ile blgi alma kapsamında sorulan sorular, bunlara verilen cevaplar, diğer kanunlarda pay sahiplerinin veya ortakların aydınlatılması için öngörülen hususların yer alması da şirket içindeki çekişmenin de kamouoyuna yansımasını sağlayacak.
İNTERNET SİTESİ KURMAYAN DA HAPİSTE
Yeni kanunda 210 yeni madde bulunuyor.Yasayla birlikte şirketlere internet sitesi kurma zorunluluğu getiriliyor. 01.07.2013 tarihinden itibaren bu maddenin yürürlüğe girecek bu madde ile, internet sitelerinde şirket ortakları, üçüncü kişileri ilgilendiren tüm bilgilerin, şirket yöneticilerine ödenen tüm paraların, temsil ve seyahat giderlerinin, tazminatların, sigorta primleri gibi ödemeler de yer almak zorunda. Bu bilgilerin internet sitelerinde yer almaması halinde herhangi bir internet kullanıcısı şirket aleyhine dava açabilecek. Bu durumda şirketin yönetim kurulu üyeleri, müdürleri ve yönetici olan komandite ortakları 6 aya kadar hapis ve 300 güne kadar adli para cezası ile internet sitesine konulması gereken içeriği usulüne göre koymama durumunda ise 3 aya kadar hapis ve 100 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecek.
ÖNÜNE GELEN ŞİRKETE DAVA AÇABİLİR
Kanunuda yer alan “İnternet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılmış bölümü herkesin erişimine açıktır. Erişim hakkının kullanılması, ilgili olmak veya menfaati bulunmak gibi kayıtlarla sınırlandırılamayacağı gibi herhangi bir şarta da bağlanamaz. Bu ilkenin ihlali hâlinde herkes engelin kaldırılması davasını açabilir” maddesi hernangi bir kişinin şirketin aliyhine dava açmasını sağlayacak.
İnternet sitesine konulan bir içerik, üzerinde bulunan tarihten itibaren en az altı ay süreyle internet sitesinde kalacak; aksi hâlde konulmamış sayılacak. Finansal tablolar için bu süre beş yıl.
MALİYET VE ZAMAN KAYBI
Kanuna göre internet sitesinde yer alacak bilgiler metin hâline getirilip şirket yönetimi tarafından tarih ve saati gösterilerek noterlikçe onaylı bir deftere sıra numarası altında yazılacak veya yapıştırılacak. Daha sonra sitede yayımlanan bilgilerde bir değişiklik yapılırsa, değişikliğe ilişkin olarak işlem tekrarlanacak. Bu da noter masrafı ve zaman kaybına yol açacak.
En küçük şirkete 10 bin liralık maliyet
Yeni Türk Ticaret Kanunu şirketlere ek maliyetler de getiriyor. Özellikle tak bir ortağı olan şirkete bile bağımsız denetim zorunluluğu getirmesi ve işlem denetçisi gibi bir çok denetim zorunluluğu getirmesi ve internet sitesi kurma zorunluluğu en küçük şirkete bile yılda 10 bin lira ek masraf çıkaracak
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun şirketlere getirdiği en önemli mali yük büyüklüğüne bakılmaksızın şirketlere bağımsız denetimi şart koşması. Mali müşeavirler en küçük şirketin bağımsız denetiminin yıllık 6 bin lirayı bulacağını belirtiyor. Ayrıca şirketin kuruluşunda, sermaye artırımında azaltılmasında, şirket birleşmesi ve bölünmesinde, tür değiştirmesinde, menkul kıymet ihracında işlem denetçisinin onayı alınacak. Bu da yıllık 2 bin liralık bir yükü şirketin sırtına yükleyecek. Ayrıca internet sitesi kurma zorunluluğu ve bilgilerin düzenli bir şekilde sitede yer alması zorunluluğu şirkete kuruluşta en az bin lira daha sonra da bilgilerin internet sitesinde yer alması için alınan deknik destek nedeniyle en az bin lirasına mal olacak. Böylece şirketlerin yıllık masrafları en az 10 bin lira artacak.
ELİNİ OVUŞTURANLAR SIRADA
Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girecek olmasını fıtsat bilen internet ve yazılım firmaları, şirketlere internet sitesi yapmanın zorunlu olacağını bu zorunluluğuna uymayanlara hapis cezası geleceğini belirten internet adresleri kurararak şirketlerden para koparmanın hesaplarını yapmaya başladı bile. İnternet sitelerinde hapishane fotoğraflarına yer verilen internet sitelerinde fiyatlar ve yapılması gerekenler de sıralanıyor. Diğer yandan başta 4 büyük denetim şirketi olmak üzere, uluslararası denetim şirketleri de bu kanun çıktıktan sonra en az 4 kat büyümenin hesaplarını yapıyor. Bu kadar çok denetçi ihtiyacı denetim firmalarını tanınırlıklarını artırmak için harekete geçirdi. Öyle ki kriz yılı olmasına rağmen şu anda en haraketli şirketler denetim şirketleri haline geldi.
DENETÇİNİN SORUMLULUĞU DA YOK
Kanunun 554’üncü maddesinde de ilginç bir karara daha rastlanıyor. Bu maddede normal denetçinin yanı sıra her bir işlemi denetleyecek işlem denetçileri ve özel denetçilerin olacağı açık açık belirtilirken denetçinin sorumluluğu da sınırlanıyor. Şöyle ki kanunda “Şirketin ve şirketler topluluğunun yılsonu ve konsolide finansal tablolarını, raporlarını, hesaplarını denetleyen denetçi; şirketin kuruluşunu, sermaye artırımını, azaltılmasını, birleşmeyi, bölünmeyi, tür değiştirmeyi, menkul kıymet ihracını veya herhangi bir diğer şirket işlem ve kararını denetleyen işlem denetçisi ve özel denetçiler; kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket ettikleri takdirde, hem şirkete hem de pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarar dolayısıyla sorumludur. Kusuru iddia eden ispatlar” deniliyor. Oysa yönetim kurulundan herhangi bir üyeye kusuru olduğu iddia edilirse o üyenin kusurulu olmadığını ispat etmesi gerekiyor. Oysa konusunda uzman olan denetçinin kusurlu olmadığını ispat etmesi tersine bir ev hanımının bile olabileceği yönetim kurulu üyelerinin kusuru varsa bu kusuru iddia edenin ispatlaması gerekiyor.
Pimi çekilmiş el bombası: 39’uncu madde
Yeni Ticaret Kanunu’nun 39/2 maddesinde “Sermaye şirketi kullandığı her türlü kağıt ve belgede sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi, tacir sermaye şirketi ise taahhüt edilen ve ödenen sermaye, internet sitesinin adresi ve numarası gösterilir. Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, sırasıyla yönetim kurulu başkan ve üyelerinin; müdürlerin ve yöneticilerin adları ile soyadları gösterilir. Tüm bu bilgiler şirketin internet sitesinde de yayımlanır” deniliyor. Şirketlerde yönetim kurulu sıkça değişiyor. Bu durumda ayrılan veya yeni gelen herhangi bir yönetim kurulu üyesini kağıt belgesinde unutan şirket ceza almakla karşı karşıya kalacak.
Ayrılan yönetim kurulu üyesini şirketin kullandığı herhangi bir kağıdında unutanlara ise tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunanlara uygulanan, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası veriliyor.
DENETÇİ, DENETÇİSİ VE ÖZEL DENETÇİ OLACAK
MADDE 207- (1) Denetçi, işlem denetçisi, özel denetçi, riskin erken saptanması ve yönetimi komitesi; bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde hilenin veya dolanın varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi, bu konunun açıklığa kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilir.
Topluluk ilişkileri için özel denetçi denetimi
MADDE 406- (1) a) Denetçi, şirketin hâkim şirketle veya topluluk şirketleriyle ilişkileriyle ilgili olarak sınırlı olumlu görüş veya kaçınma yazısı yazmışsa veya b) Yönetim kurulu, şirketin topluluk tarafından, bazı belirli hukuki işlemler veya uygulanan önlemler dolayısıyla kayba uğratıldığını ve bunlar dolayısıyla denkleştirme yapılmadığını açıklamışsa, herhangi bir pay sahibinin istemi üzerine, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından şirketin, hâkim şirketle veya hâkim şirkete bağlı şirketlerden biriyle olan ilişkisini incelemek üzere özel denetçi atanabilir.
Aslını değil kopyasını da vermezsen ceza
Yeni TTK’ya göre işletmeler her türlü belgenin sadece aslını değil kopyasına da saklamakla yükümlü. Eğer denetimde istendiğinde kopyayı göstermezseniz ceza alacaksınız. Diğer bir maddede ise şirketin her türlü belgesinin üstünde yönetim kurulu ve genel müdürün isminin olması zorunlu tutuluyor
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda şirketleri ve sahiplerini gafil avlayacak bir çok madde bulunuyor. Bu maddelere işletmeler tarafından dikkat edilmediği için bir çok kişinin canı yanacak gibi. Örneğin 64’üncü maddede “Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür” deniliyor. Sadeleştirerek anlatılırsa işletmeler belgelerin yanı sıra kopyalarını saklamak zorunda. Denetim olduğunda belgenin aslını göstermeniz yetmeyecek. Eğer kopyasını da göstermezseniz ceza yiyeceksiniz. Peki cezası ne kadar? Kanun “İkiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılırlar” diyor.
HER BELGEYE MÜDÜRÜN ADI
Şirket sahiplerini gafil avalaycak bir başka madde 39’uncu madde. Bu maddenin ikinci bendinde “Tacirin işletmesiyle ilgili olarak kullandığı her türlü kâğıt ve belgede, tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi, tacir sermaye şirketi ise taahhüt edilen ve ödenen sermaye, internet sitesinin adresi ve numarası gösterilir. Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, sırasıyla yönetim kurulu başkan ve üyelerinin; müdürlerin ve yöneticilerin adları ile soyadları gösterilir” deniliyor. Sözü edilen her türlü kağıt ve belgenin ne olouğu açık olmadığı için şirketler faturalarının, sevk irsaliyelerinin, şirket içi yazışmaların bile üstüne yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürün adını yazmak zorunda. Diğer yndan kanun Temmuz 2012’de geçerlilik kazanacak. Şirketler ise yönetim kurulu üyelerinin isimlerinin olduğu bir çok resmi belgeleri yılbaşından itibaren basılı hale getirip yıl boyu kullanıyor. Bu durumda yeni yasa gereği şirketler ceza yememek için Tummuz’da tüm kırtasiyesini değiştirmek zorunda kalacak.
ŞİRKETE PARA KOYANA DA CEZA
Yeni kanunun getirdiği en önemli değişikliklerden birisi patronların artık şirketlerinden borç alamamaları konusu. Habertürk’te geçen hafta cuma günü bu konu şirket sahiplerinin işlerini böyle yürüttüğünü ve bu maddenin uygulanması halinde hapse girmeyen patronun kalmayacağı yönündeydi. Haberlerin ardından açıklama yapan kanunu yazan komisyonun başkanı Prof. Ünal Tekinalp’in açıklamaları uzmanlarca “Sadece şirketten borç almak değil, şirkete para koymak da yasak hale geliyor. Oysa bazen şirkete gerekli olduğu için sahipleri para koyup alabiliyor” şeklinde yorumlandı. Tekinalp şirkette ortaklar cari hesabında faiz işletilmeyen kaynak varsa bunun şirketin elde ettiği gayrimeşru gelir olarak nitelemişti.
Büyük ortaklara ‘kendine yontma’ şansı
Yeni kanunun iki maddesi şirket anasözleşmesinin değişmesini kolay halge getirirken böylece kötü niyetli büyük ortakların kendisine daha fazla hüuzur hakkı, ücret verme gibi işlemleri kolay yapmasını sağlayacak. Çünkü özellikli 421’inci maddede “Kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantı için toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesidir. Bu fıkrada öngörülen nisapları düşüren veya nispî çoğunluğu öngören esas sözleşme hükümleri geçersizdir” maddesi yer alıyor. Buna göre sermayenin şirketin üçte birine sahip olan büyük ortaklar şirketle ilgili önemli karar alabilir hale geldiler.
DAVA AÇAMAYACAKLAR
Ayrıca 559’uncu madde ile “Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, denetçilerin, şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları, şirketin tescili tarihinden itibaren dört yıl geçmedikçe sulh ve ibra yoluyla kaldırılamaz” denilerek egemen pay sahiplerinin sorumluluğu kuruluş ve sermaye artırımından doğan sorumluluk olarak sınırlanıyor. Böylece azınlık ve egemen pay sahipleri arasındaki hukuki denge egemenler lehine bozulacak. Azınlık pay sahipleri dolaylı zararlar tazminat davası açma hakları ortadan kalkacak.