Türkiye’de ve dünyada bilim yapan daha fazla kız çocuğuna ihtiyaç var

Dünyada ve Türkiye’de pek çok farklı faktör kız çocuklarının kariyer seçimlerinde bilimsel alanları tercih etmelerini engelliyor. Akademik programlardaki STEM alanlarına yönelik teşvik eksikliği, aile ve çevrenin paylaştığı önyargılar çoğu zaman kız çocuklarının özgüvenini etkileyerek bu alanlara ilgi duymasında caydırıcı rol oynayabiliyor. Bu durum pek çok araştırmayla da ortaya konmuş durumda. Türkiye’de ortaöğretim düzeyindeki kız öğrencilerin bilim ve teknolojiye ilgisi, erkek öğrencilere göre daha düşük. OECD’nin 2022 PISA sonuçları, kız çocuklarının STEM derslerinde başarı oranlarının erkek çocuklara göre daha düşük seviyede olduğuna işaret ediyor.  Yükseköğretim Kurulu (YÖK) 2023 verilerine göre, Türkiye’de üniversitelerde mühendislik fakültelerine kayıtlı öğrencilerin sadece %27’si kadın. Ancak biyoloji ve kimya gibi bazı doğa bilimlerinde bu oran biraz daha yüksek. TÜBİTAK’ın 2022 raporuna göre ise Türkiye’de bilim ve araştırma alanında çalışan kadınların oranı %36. Ancak bu oran üst düzey pozisyonlarda azalıyor. Mühendislik ve teknoloji alanlarında kadınların temsili %15’in altında. 

İlkokuldan yüksek öğrenime ve kariyere uzanan bu yolculukta kız çocuklarını teşvik etmek için atılabilecek adımlar da mevcut.  Kız çocuklarının STEM alanlarına yönelmesi için erken yaşlarda eğitim programlarına daha fazla cinsiyet eşitliği odaklı projelere yer verilmesi, bilim ve teknoloji alanlarında başarılı kadın rol modellerinin tanıtılması, üniversitelerde ve çalışma hayatında kadınlar için mentorluk ve destek programları oluşturmak buradaki mevcut tabloyu iyileştirebilir. 

MEDNIGHT tüm katılımcılara ve topluma ilham veren bir proje

Bu bağlamda İTÜ Geliştirme Vakfı Okulları öğrencileriyle birlikte 8 ülkede eş zamanlı olarak gerçekleştirilen ve ilham verici bir proje olan MEDNIGHT (Akdeniz Araştırmacıları Gecesi) etkinliklerine katıldı. Akdeniz bölgesindeki bilim insanlarının ve araştırmalarının dünya çapında tanıtılması ve bilime olan ilginin artırılması amacıyla düzenlenen bu uluslararası etkinlikte  İTÜ GVO öğrencileri, Akdeniz’in bilimsel mirasını kutlayan etkinliklerde yer alarak, farklı ülkelerdeki yaşıtlarıyla birlikte bilimsel projeler ve etkinlikler gerçekleştirdiler. Haziran ayında Özel Dr. Sedat Üründül Anaokulu öğrencileri de Dünya Çevre Gününü EWORA’nın MEDNIGHT projesi kapsamında öğretici atölye çalışmalarıyla kutlamıştı. 

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Geliştirme Vakfı, 26 ve 27 Eylül 2024 tarihinde, Akdeniz’in bilim dünyasına katkı sağlayan kadın araştırmacıların başarılarını tanıtmak ve genç nesillere ilham vermek amacıyla MEDNIGHT – Akdeniz Araştırmacıları Gecesi etkinliklerini düzenledi. Bu özel gün kapsamında, Akdeniz’in bilimsel değerleri ve bölgedeki araştırmacıların katkıları uluslararası bir platformda sergilendi. 

MEDNIGHT etkinlikleri 26 Eylül Perşembe günü  Ekrem Elginkan Lisesi’nde The Marie Curie of the Mediterranean Sergisinin açılışı ile başladı. The Marie Curie of the Mediterranean Sergisi, Akdeniz bölgesindeki kadın bilim insanlarının başarılarını sergileyerek lise öğrencilerine ilham vermeyi amaçlıyor. Sergi tıp, çevre bilimleri ve teknoloji gibi alanlardaki katkılarını vurgulayarak, güçlü rol modeller sunarak kız öğrencileri STEM kariyerlerini takip etmeye teşvik etmekte ve bilimde cinsiyet eşitliği konusunda farkındalık oluşturmaları için düzenlendi. Sergi ile ayrıca, bilimsel araştırmaların gerçek dünya üzerindeki etkisini gösterecek, eleştirel düşünmeyi teşvik edecek ve öğrencilerin bilimle ilgili projeleri keşfetmelerine ilham verecek, daha kapsayıcı ve disiplinlerarası bir öğrenme anlayışını teşvik etmek hedefleniyor.

27 Eylül 2024’te, Akdeniz’in en büyük bilim ve kültür etkinliği olan MEDNIGHT – Akdeniz Araştırmacılar Gecesi düzenlendi. Bu uluslararası etkinlikte, Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerden örnek olarak İtalya, Fransa, Yunanistan ve Tunus gibi ülkeler yer aldı. Bilimsel keşifler, kültürel etkileşimler ve halkla buluşmalar gerçekleştirildi. MEDNIGHT, bilim ve teknolojinin günlük yaşam üzerindeki etkisini vurgulayan bir dizi etkinlik sundu ve araştırmacılarla halkın bir araya gelerek yenilikleri keşfetmesine olanak tanıdı. Etkinlik boyunca farklı şehirlerde deniz biyoçeşitliliği deneyleri, temiz enerji üzerine çalışmalar ve interaktif bilim oyunları düzenlendi. Şehir merkezleri, canlı bilim gösterileri ve sergilerle dolu festivallerle renklendi. Üniversiteler ve kültürel merkezlerde yapay zeka, robotik ve sürdürülebilirlik gibi konular ele alındı. 

MEDNIGHT 2024 kadın araştırmacıların bilimsel katkılarına odaklandı

MEDNIGHT 2024, özellikle kadın araştırmacıların bilimsel katkılarını ön plana çıkarmayı hedefledi. Kadınların bilim dünyasındaki önemini vurgulayan etkinlik, genç kızları bilim kariyerlerine teşvik etmek amacıyla düzenlendi. Avrupa Araştırmacılar Gecesi Kapsamında Desteklenen MEDNIGHT, Avrupa Birliği tarafından gençlerin bilime olan ilgisini artırmak ve bilim ile toplumu birbirine yakınlaştırmak amacıyla yürütülen Avrupa Araştırmacılar Gecesi girişimi kapsamında finanse edilmekte. Bu kapsamda, Avrupa genelinde 23 ülkede ve 400’den fazla şehirde eşzamanlı etkinlikler düzenlendi.

MEDNIGHT konsorsiyumunun ortak olarak yer aldığı EWORA, Türkiye’deki farkındalık çalışmalarını İTÜ Geliştirme Vakfı Okulları ile iş birliği yaparak yürütmekte

Gençlerin ve genel olarak toplumun araştırma kariyerine ve bilime ilgi duymasını sağlamayı hedefleyen MEDNIGHT bu amaca ulaşmak için, 8 farklı ülkede 13 ortak kuruluşla bir ağ oluşturulmuş bir yapıdır. MEDNIGHT konsorsiyumu, İtalya’daki Messina Üniversitesi tarafından koordine edilmekte olup, EWORA’da ortak olarak yer almaktadır. EWORA, Türkiye’deki farkındalık çalışmalarını İTÜ Geliştirme Vakfı Okulları ile iş birliği yaparak yürütmektedir. Etkinliklerin açılışında İTÜ Geliştirme Vakfı Okullarının Kurucusu ve Kurucu Temsilcisi, EWORA’nın (Avrupa Kadın Rektörler Birliği) Onursal Kurucu Başkanı, İTÜ 1996-2004 dönemi Rektörü Prof. Dr. Gülsün Sağlamer de bir konuşma yaptı. Sağlamer, konuşmasında Akdeniz’deki kadın bilim insanlarının başarılarını vurgulayarak, özellikle STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanlarına ilgi duyan kız öğrencilerin bilimsel kariyerlere yönelmeleri gerektiğine dikkat çekti. Sağlamer bilimin, sadece laboratuvarlarda ya da akademik ortamlarda yapılan bir çalışma değil, toplumu ileriye taşıyan, sorunlara çözüm üreten bir güç olduğunun altını çizdi. Bu serginin de, bilimsel araştırmaların insan yaşamı ve gezegen üzerindeki olumlu etkilerini göstermeyi amaçladığına dikkat çekti.

Etkinlik ve atölye çalışmaları tüm Türkiye’den okullara ve eğitimcilere ilham verecek nitelikte  

Etkinlik kapsamında, gün boyu süren bilimsel atölye çalışmaları ve deneyler gerçekleştirildi. TURMEPA’dan Serhat Altıntaş da öğrencilere deniz ve sürdürülebilirlik ilişkisi üzerine bir sunum yaptı. TURMEPA belgeseli, deniz kirliliği hakkında farkındalık yaratmayı amaçlayan bir gösterimle sunuldu. Suyun sıcaklığı, tuzluluk oranı ve pH gibi faktörlerin deniz ekosistemine etkileri üzerine çeşitli deneyler gerçekleştirildi. Ayrıca, yapay zeka teknolojisi kullanılarak denizden çıkarılan atıkların ayrıştırılma süreci sergilendi. Temiz ve kirli su dolu akvaryumlarla deniz ekosisteminin farklı durumları gözler önüne serildi. Öğrenciler, nesli tükenmekte olan canlıları tanıtan bir puzzle oyunu oynayarak bu canlılar hakkında bilgi sahibi oldular. Bunun yanı sıra, su mercimeği ve petrol yiyen bakterilerle yapılan deneyler, denizlerin temizlenmesinde kullanılan doğal yöntemleri gösterdi. Son olarak, öğrenciler Marmara ve Akdeniz’deki müsilaj sorununu anlatan broşürler hazırlayarak bu çevresel soruna dikkat çekti. Etkinlik ve atölye çalışmaları tüm Türkiye’den okullara ve eğitimcilere ilham verecek nitelikte.