‘Facia göz göre göre geldi’

Erzincan İliç’te Çöpler köyü mevkiinde özel bir şirket tarafından faaliyetleri yürütülen polimetal (altın) madeni işletmesi, işletmeye açıldığı günden bu yana çevresel sorunlarla gündemden düşmedi.

Amerika-Kanadalı Anagold Madencilik ile Çalık Holding’in ortağı olduğu Erzincan’ın İliç ilçesinde faaliyet gösteren Çöpler Altın Madeni’nde 21 Haziran’da siyanürlü solüsyon boruları patladı, sızıntı sonucu 210 metreküp siyanürlü zehirli kimyasal bileşik (yaklaşık 80 kilogram siyanür) Fırat Nehri’ne karıştı.

Erzincan Valiliği, 24 Haziran’da yaptığı yazılı açıklamayla Anagold Madencilik Sanayi ve Ticcaret A.Ş. tarafından işletilen kompleks maden işletmesinde 21 Haziran gecesi, Yığın Liç sahasına siyanür içerikli solüsyon taşıyan boru hatlarında arıza meydana geldiğini duyurdu. Para cezası kesilmesine rağmen, Erzincan Valiliği tarafından olayın gerçekleşmesinin üstünden dört gün geçtikten sonra yapılan açıklamada solüsyonun “Hiçbir dereye karışma olmadığı, Fırat Havzası’na gözlemsel olarak ulaşmadığı tespit edilmiştir,” açıklaması yapıldı. Siyanür sızıntısında men cezası uygulanmadı, şirketin ruhsatı iptal edilmedi.

Madeni işleten Anagold Madencilik’in yönetim kurulu üyeleri, “ekokırım” ve “insanlığa karşı suç” işlemekten Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne şikâyet edildi.

Erzincan Valiliği’nin 23 Haziran 2023 tarihli yazısında, “Sahada yapılacak tesis ve inşaat işlemlerinin bölgedeki herhangi bir doğa olayını tetiklememesine dikkat edilecek, bölgede meydana gelebilecek deprem, kaya düşmesi, heyelan, su baskını, çığ vb. afetler göz önünde bulundurulacak olup projeden kaynaklı patlatmalardan dolayı yerleşim birimlerinde meydana gelebilecek olumsuz etkilerden Anagold sorumlu olacaktır” deniliyor.

13 Şubat günü de geçmişteki felaketlerden daha büyüğü yaşandı. Altın madeni bölgesinde toprak kayması meydana geldi. Anagold Madencilik Çöpler Altın Madeni’nde meydana gelen toprak kaymasıyla ilgili bir açıklama yaptı. Açıklamada heyelan sonrasında Karasu (Fırat) Nehri’ne herhangi bir siyanür akışı olmadığı vurgulandı, olayın nedenlerini ve nasıl meydana geldiğini belirlemek için şirketin detaylı bir inceleme başlattığı belirtildi. Bununla beraber İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, “Maalesef 9 işçimiz kayan kütlenin altında” dedi. Yerlikaya, Erzincan’ın İliç ilçesindeki altın madeninde yaşanan toprak kaymasının ardından bölgedeki arama-kurtarma çalışmalarının devam ettiğini bildirdi.

“Kaza göz göre göre geldi”

Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) İstanbul Şubesi, kazanın ardından yaptığı açıklamada, yaşanan olayın Türkiye’deki ÇED süreçlerinin işlevsizliğinin, denetimlerin tamamen kamunun elinden alındığının, uzman görüşlerinin dikkate alınmadığının bir başka ispatı olduğunu vurguladı. “Yaşanan facia, tüm uzman uyarılarına ve birliğimiz TMMOB’nin açtığı davalara rağmen göz göre göre gelmiştir” denilen açıklamada, “Kazanın boyutlarının anlaşılması ve tedbirlerin derhal alınabilmesi için meslektaşlarımızın ve halk sağlığı uzmanlarının derhal bölgeye gönderilmesi, halkımıza doğru bilgilerin verilip tedbirlerin derhal uygulanması gerekmektedir” ifadeleri kullanıldı.

Anagold Madencilik kimin?

Anagold Madencilik SSR Mining ve Lidya Madencilik şirketlerinin iş birliğiyle faaliyetlerine devam ediyor. Lidya Madencilik’in Yönetim Kurulu Başkanı Çalık Holding’in de Yönetim Kurulu Başkanı olan Ahmet Çalık.
Şirketin “Çöpler Sülfit Genişleme Projesi” olarak duyurduğu projenin yatırım tutarı: 660 milyon dolar.
Şirketin web sayfasında ilk altın dökümünün 2018’in üçüncü çeyreğinde gerçekleştiği yazıyor. Projenin tahmini maden ömrü 20 yıl. Maden ömrü üretimi ~3,5 milyon ons. Toplam üretim maliyeti ise Ons başına 645 dolar. Şirket projeyi şöyle tanıtıyor: “Açık ocak üretimi sonrası oksitli cevherlerin yığın liçi ile kazanılmasına ek olarak Çöpler cevher kütlesi ayrıca sülfürlü mineraller de içermektedir.”

Lidya madencilik kimin?

Çalık Holding’e bağlı bir şirket olan Lidya Madencilik, Türkiye’deki altın ve bakır madenlerini geliştirmek üzere Alacer Gold ve Mariana Resources gibi yabancı ortaklarla çalışıyor. Çalık Grubu’nun Alacer Gold ile 2009 yılında yaptığı Türk madenciliğinin ilk büyük uluslararası iş birliği sonucunda, Çöpler Altın Madeni’nin yüzde 20’si ve geniş bir arama portföyünün de yüzde 50’si Lidya’ya aittir.

Çöpler, 2011 yılında oksitli cevherde üretime başlarken, ortaklar Türkiye’de yeni projeler geliştirmek için 50/50 paylaşımlı ortak iştirak şirketleri oluşturdu. Bu şirketlerden biri olan Polimetal Madencilik, Lidya’nın yönetiminde, Türkiye’deki altın ve bakır sahalarını geliştirmek için 2012 yılında çalışmalarına başladı.

Lidya’nın Polimetal ekibi, arama faaliyetlerinin ikinci yılında, Mayıs 2013’te Balıkesir’de Gediktepe projesini buldu. Proje, fizibilite aşamasına kadar 50/50 oranında geliştirildi ve yakın zamanda ortaklar arasında yapılan bir anlaşma ile proje yüzde 100 Lidya’ya devredildi.

2014 yılında, Aegean Metals’i satın alan Mariana Resources, Lidya ile Hod Maden projesi için bir earn-in anlaşması yapmak üzere irtibata geçti. Lidya’nın yaptığı çalışmalar sonucunda, madencilik sektörünün ilgisini çeken sondaj sonuçları elde eden arama programı sayesinde, sahanın yüzde 70’i Lidya’nın oldu.

Lidya, arama ve proje geliştirme faaliyetlerine devam ederken Alacer, Çöpler’in oksit üretimini başarıyla sürdürdü ve madeni Avrupa’nın en büyük altın madenlerinden biri haline getirmek için sülfür tesisi kurdu.

Madencilik sektöründe 10 yılını dolduran Çöpler’in hikayesinin bir parçası olan, 2 önemli maden keşfinde öncü olan ve yeni projeler geliştirerek, 2 prestijli Kuzey Amerikalı madencilik şirketiyle iş ortaklığı yaparak, uluslararası madencilik camiasıyla ve finans kurumlarıyla güçlü bağlar kuran Lidya, Avrasya’nın en değerli ve saygın madencilik şirketi olma hedefini gerçekleştirmek için Orta Asya, Balkanlar ve Afrika’da altın ve bakır sahaları üzerinde bir portföy oluşturuyor.

‘Anagold Madencilik’in ortaklarının arasında Kanada yok!’

İliç’teki seyanürlü toprak yaklasının yaşanması üzerine Kanada’nın Ankara Büyükçelçisi Kevin Hamilton, Çöpler Altın Madeni’ni işleten Anagold Madencilik’in ortaklarının arasında Kanada’nın bulunmadığını açıkladı. “Bazı medya kuruluşlarının toprak kaymasının meydana geldiği madenin Kanada’ya ait olduğunu bildirdiğini gördük” diyen Hamilton, bunun doğru olmadığını, söz konusu madenin Türk ve Amerikan şirketleri arasında bir ortak girişime ait olduğunu belirtti. Ancak 9 işçinin toprak altında kalmasından sonra madenin sahibi SSR Mining, altın üretimini durdurdu. Karar nedeniyle şirketin Toronto’da işlem gören hisseleri yüzde 50 oranında değer kaybetti.

Şirket tarafından yapılan açıklamada, “yığın liç pedinde meydana gelen büyük bir kayma” nedeniyle faaliyetlerin askıya alındığı belirtildi.

Geçen yılın üçüncü çeyreğinde 56.768 ons altın üreten maden, SSR’nin 2010 yılından bu yana faaliyet gösteren en büyük ikinci altın madeni konumunda. Şirket, 2023 genelinde toplam 707 bin onsluk altın üretiminin ise yüzde 31,3’ünü Erzincan’daki Çöpler madeninde üretmişti.