Enerji Kaynak Bağımlılığı ve Endüstri Krizi

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ >> Jeopolitik gerilimler ve fiyat olgusu… Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, son haftalarda petrol fiyatlarının yükselmesine neden oldu. Avrupa gaz fiyatları da rekor üstüne rekor kırarken, normal şartlar altında gerçekleşebilecek bir fiyat yükselişinden ziyade, bir arz açığının küresel kriz olgusunu yeşerttiğini söylemek çok da yanlış olmayacaktır. Jeopolitik gerilimin had safhada olduğu bir ortamda küresel açık riskleri yüksek kalmaktadır.

Brent petrol, doğalgaz ve paladyum fiyat karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg

Enerji ve hammadde krizi… Rusya-Ukrayna geriliminde enerji fiyatlarındaki artış ve zorlayıcı yaptırımlar nedeniyle küresel bir enerji krizi olabileceği riski elbette sadece Rusya’yı değil, Rusya’nın enerjisinden faydalanan ülkeleri de ilgilendiriyor. ABD ve İngiltere’den Rusya’ya yeni ambargolar geldi. ABD ve İngiltere, Rus ham petrol ve petrol ürünlerinin ithalatını yasakladı. Avrupa ise bu yaptırım olgusuna katılmadı ve enerjiyi direkt hedef alan yaptırımlara mesafeli duruyor, Rusya’dan Kuzey Akım 1 çerçevesindeki sevkiyatın devam etmesini istiyor. Bu durumda ABD ile İran arasındaki nükleer anlaşma büyük önem taşıyor. Ayrıca Suudi Arabistan tarafının petrol arzını artırması için görüşmeler gündemde.

İthalatın yüksek bir oranı nispeten az sayıdaki dış ortak arasında yoğunlaşırsa, AB’nin enerji arzının istikrarı tehdit edilebilir. 2019’da AB dışı ham petrol ithalatının neredeyse üçte ikisi (%27), doğal gaz ithalatının neredeyse dörtte üçü Rusya’dan (%41). Bağımlılık oranı, bir ekonominin enerji ihtiyaçlarını karşılamak için ithalata ne ölçüde güvendiğini gösterir. AB’de bu oran 2019 rakamlarına göre %61, bu da AB’nin enerji ihtiyacının yarısından fazlasının net ithalatla karşılandığı anlamına geliyor. AB ham petrol, doğal gaz ve katı yakıt ithalatında da ağırlıklı olarak Rusya’ya bağlıdır.

Ülkelere göre AB doğal gaz ithalatı (%)… Kaynak: Eurostat

Ambargoların ardından Rusya’dan misilleme geldi. Rusya, bazı ürünlerin ve hammaddelerin ihracatını ve ithalatını yasakladı. Bu olay gübre ve kimyasalları da etkilediği için, tahıl ürünleri başta olmak üzere gıdada da benzer fiyat ve arz risklerinden bahsedilebilecek bir durum vardır. Ayrıca, paladyum ihracatının yasaklanması Amerika Birleşik Devletleri için bir sorun oluşturabilir. Çünkü ABD paladyumun çoğunu Rusya’dan ithal ediyordu.

Sonuç? Sadece petrol fiyatları değil, her metanın fiyatı yükseliyor. Birçok ülkenin iç talep ve fiyatlama mekanikleri de enflasyonun baş edilebilirliğini güçleştiriyor. Savaş olgusundan kaynaklı kaçış riskleri, yeni konsept üzerinde etkili. Birçok dinamiği de krizin süresi, kapsamı ve etki alanı belirleyecektir. Barış durumunda dinamikler toparlanacak, ters etkilerde ise daha fazla etkiye maruz kalınması ihtimali artacaktır.