Jeopolitik Gerilim ve Fiyat Kartelinde Petrol Konsepti

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ

Jeopolitik riskler… Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etme tehdidinin canlı olduğu ve taraflar arasında güç mücadelesinin sıkılaştığı bir ortamda Rus petrol ve gazına büyük ölçüde bağımlı olan Avrupa enerji piyasasındaki büyük aksama potansiyeli müttefikleri yeniden durum değerlendirmesi yapmaya itmektedir. 

Rusya’nın enerjideki rolü… Rusya, fosil yakıtlar açısından muazzam bir kaynak. Elindeki enerji rezervleri de onu çok üst düzey stratejik bir noktaya koyuyor. Dünyanın üçüncü en büyük petrol üreticisi ve ikinci en büyük doğal gaz üreticisidir. Bütçe gelirlerinin yaklaşık %40’ı enerjiden geliyor. Mevcut jeopolitik çatışmanın yüksek riskleri göz önüne alındığında, doğal gaz, petrol ve fosil yakıt türevli ürünlerin arzındaki kesintiler göz ardı edilemez. Rusya şu anda günde yaklaşık beş milyon varil petrol ihraç ediyor ve bunun yarısı Avrupa’ya teslim ediliyor. Rusya sık sık enerji kaynaklarını jeopolitik bir silah olarak kullanmak gibi bir tehdidi yapabilir durumda ve enerji konusundaki taktiksellik, özellikle Avrupa’ya olan gaz akımını kolaylaştırmak için düzenlenen NordStream 2 gibi oluşumlara zarar verebilir. Olası bir enerji kesintisi fursayını, Rusya derin bir ambargo/yaptırım kıskacına alındığında göreceğiz.

Kremlin, son yıllarda bütçesini düşük petrol fiyatı beklentisiyle muhafazakar bir şekilde oluşturmaktadır. Bu, Putin yönetiminin 2014’te Kırım’ı ilhak etmesinin ardından uygulanan ekonomik yaptırımların etkilerinden büyük ölçüde izole etmesine yönelik bir strateji…

Brent ve WTI petrol fiyatları (2014 – 2022)… Kaynak: Bloomberg

Avrupa Rus enerjisine ne kadar bağımlı? Rusya, kış ısıtmasının yanı sıra elektrik üretimi ve endüstriyel üretim için kullanılan Avrupa doğal gaz tüketiminin yaklaşık üçte birini sağlıyor. Avrupa Birliği (AB) de, bloğun en büyük tek enerji kaynağı olan ham petrol ithalatının dörtte birinden fazlası için Rusya’ya yöneliyor. Portekiz ve İspanya çok az Rus enerjisi kullanırken, Avrupa’nın en büyük ekonomisi olan Almanya, doğalgazının yarısından fazlasını ve ham petrol arzının %30’undan fazlasını Rusya’dan alıyor. Fransa, elektriğinin çoğunu nükleer enerjiden sağlıyor, ancak fosil yakıt ihtiyaçlarını karşılamak için hala Rus ithalatına güveniyor.

Nord Stream 2, 2011 yılında tamamlanan ve kuzeybatı Rusya’dan Baltık Denizi üzerinden doğrudan Almanya’ya doğal gaz taşıyan orijinal Nord Stream boru hattının bir uzantısıdır. Nord Stream 2, 2018’de Alman hükümeti tarafından onaylandı ve inşaatı Eylül 2021’de tamamlandı. Onaylanması halinde Nord Stream 2, Rusya’nın Almanya’ya daha fazla doğal gaz ihracatının Ukrayna’yı ve diğer mevcut transit ülkeleri atlamasına izin verecek. ABD, bunun Rusya’ya Avrupa’da daha çok hakimiyet alanı yaratmasından endişe ediyor. Ayrıca Polonya ve Ukrayna gibi ülkeler gaz sevkiyatı rotasından çıkacağı için stratejik önemleri Avrupa için de azalacak ve Rusya’ya açık hale gelecekler. Bu, Türk Akımı ve Kuzey Akım koridorları üzerinden doğal gaz akışının da kesilmesini içerecektir.

ABD hükümeti birkaç uluslararası enerji şirketi ile Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmanın Rus arzını kesintiye uğratması halinde Avrupa’ya doğal gaz tedarikine yönelik acil durum planları konusunda görüşmelerde bulundu. Bu kaynakların Rusya’dan gelecek enerji hacmini tam olarak ikame etme konusunda yetersiz olacağını biliyoruz. Yani, siyasi krizin uzantısının bir enerji krizi olması muhtemeldir. Enerji krizi fiyatları daha fazla yukarı çekiyor ve daha fazla küresel enflasyon baskısına neden oluyor.

Suudi Arabistan… Brent petrolün varil fiyatı 2022’nin başından bu yana %20’ye yakın değer kazandı ve 93 dolar seviyesini aştı. Suudi Arabistan, Brent petrol fiyatlarının varil başına 95 dolar seviyesine yaklaşmasının ardından Mart ayı itibarıyla Asya, ABD ve Avrupa’daki müşterilerine sattığı petrolün fiyatını artırdığını açıkladı. Saudi Aramco, ABD’li müşterilere sattığı petrolün fiyatını varil başına 30 sent artırırken, Avrupalı ​​müşteriler varil başına 70 sent ile 2.30 dolar arasında daha fazla ödeme yapacak.

Sonuç? Rusya’nın Ukrayna’yı büyük çapta işgal etme tehdidi, kısmen, Rus petrol ve gazına büyük ölçüde bağımlı olan Avrupa enerji piyasasındaki büyük aksama potansiyeli nedeniyle gaz arzı açısından tehlike yaratıyor. Rusya zaten, 2021’in sonlarına doğru kendi ülkesindeki enerji talebinden dolayı Avrupa’ya ek gaz tedariği yapmaktan imtina ediyordu. Enerji ve tedarik sıkıntıları, genel olarak fiyatlar düzeyinde artışa neden oldu ve enflasyon sorununu tetikledi. Nord Stream 2’nin iptali ve işgal durumunda genişletilen yaptırımlara Rusya’nın cevabı gaz arzını kesmek olursa, Avrupa işi LNG sevkiyatlarına ve kömüre veya diğer kaynaklara kaydırma şeklinde dengelemeyi deneyecektir. Bununla birlikte, arzda herhangi bir azalma üreticilere ve tüketicilere daha yüksek bir fatura bırakacaktır.