Vergi iş birliği için değişim uyumun devam etmesi gerekiyor

EY 2025 Küresel Vergi Politikası ve İhtilaf Görünümü raporu yayımlandı. Rapor; Bölgedeki siyasi liderliklerden dolayı dünya genelinde vergi ve ticaret politikalarının hızla değişmesine, hükümetlerin vergi alacaklarını tahsil etmek için yeni araçlar geliştirilmesine ve mevcut sistemlerin daha iyi kullanıldığına dikkat çekiyor. Bu durumun, sınır ötesi işletme stratejilerinde, ticaret politikasında, uyumluluk ve finansal planlamayı vergi politikalarında önemli değişikliklerin yaratılması bekleniyor. İşletmelerin esnek olması, uyum sağlamaları ve yeni büyüme fırsatları için verginin önemli bir rol oynamasını benimsemesi gerekiyor.

Uluslararası danışmanlık, denetim, güvence, strateji, kurumsal finansman ve vergi hizmetleri şirketi EY; Vergi küresel politikalarının ve bunların nelerin dikkate alınmasının ortaya çıktığını ortaya koyan 2025 EY Küresel Vergi Politikası ve İhtilaf Görünümü raporunu yayımladı. Yargı yetkisine sahip 71 profesyonelin 2025 yılında vergi alanında yaşanması beklenen gelişmelere ilişkin projeksiyonlarını gösteren rapor, aynı zamanda yerel bakış açıları ile ilgili küresel olayların etkisi de sunulmaktadır.

Gelecekte değişim ve dönüşüm olmalı

Geçtiğimiz yıllarda ulusların; ortak hedeflere yöneldiği, bilim, teknoloji, küresel hareketlilik ve ticarette kayda değer ilerlemelerin elde edildiği görülüyor. Vergi alanında ise BEPS projesi ile, BEPS 1.0 kapsamında vergi raporlama ve itiraz edilmemiş çözümün sunulmasının yanı sıra BEPS 2.0 projesinin Sütun 2 (Pillar 2) kapsamında, en az %15’lik küresel vergiyi uygulamaya yönelik çok sayıda uluslararası karar alınmasına dikkat çekiyor.

Küreselleşmenin vergi karmaşıklığı ve birçok jeopolitik gelişme yaşanırken, bunların ilerlemesi için değişime hazır olmaları gerekiyor. Değişime hazır olan birleştirme farklı ittifaklara, maliyet tasarrufuna ve büyümenin artması bekleniyor. Özellikle yetenekli yapay zeka (GenAI) kullanımı, fırsatları yakalamak ve benimsemek için önemli bir araç haline geliyor. Ayrıca verginin şirket stratejisine entegre edilmesi ve vergi departmanlarının farklı alanlarla birlikte çalışmasını tedarik zinciri, sürdürülebilirlik gibi birçok konuda değerli kararların verilebilmesi için önem taşıma. Günümüzün dinamik koşullarında çeviklik büyük önem taşırken vergi departmanları da büyüme planlarının kritik bir cihazı oluyor.

Vergi geliri sağlamak ülkelerin ortak ihtiyaçları haline geliyor

Avrupa Birliği (AB) üye devletleri, AB pazarının kalıcılığını sağlamak için kabul edilen girişimleri uygularken, diğer ülkelerde ekonomik görünümlerini değiştirirken, büyümeyi teşvik etmek, yatırım teşvikleri sağlamak ve büyümek için vergi sistemlerini kullanıyor. Ancak Sütun 2 (Pillar 2) ek veriminin karşılığını veriyor, farklı vergilendirmeleri beraberinde getirebiliyor veya başka bölgelerde uygulanan teşviklerin değeri azaltılabiliyor. Bu nedenle hükümetler, sundukları teşvikleri şirketleri için değerleri ayrı ayrı yeniden tasarlıyor.

EY Küresel Vergi Politikası ve İhtilaf Görünümü anketine katılanların dörtte biri, 2025 yılında artırılmış sermaye ödemeleri, amortisman veya itfa payı gibi Ar-Ge teşvikleri veya diğer ticari teşviklerin artmasını bekliyor. Ayrıca yetki alanları, yeni ve artırılmış vergi yoluyla gelirlerini artırıyor. Bazı çevresel kurumlar vergisi, katma değer vergisi (KDV) veya kişisel gelir vergisi oranlarını değiştiriyor.

Öte yandan var olana göre; iş birlikçi uyumluluk modeli, özellikle gelişmiş çeşitlilik en büyük belirtilerin garantisi durumunda. Model, çiçek vergi yönetimini göstermesini ve vergi operasyonlarında gerçek zamanlı şeffaflığını sağlıyor. Operasyonel vergi kontrollerini yapıyor ve belirtilerek amaçlandığı gibi belirtileri gösteren özet bilgilerin sunulmasına yardımcı oluyor. Güçlü yönetim gösteren şirketler azaltılmış denetim performansından faydalanıyor, zayıf olanlar ise daha yoğun inceleniyor. Bu sayede güçlü küresel vergi yönetimi giderek önemli hale geliyor ve ülkelerin etkili vergi uyumluluğu çerçevelerini iş operasyonları için önde gidiyor. Bu değişimin, bir vergi kontrol ortamının arttığı vurgulanıyor.

GenAI, vergi oranları ve vergi ihtilafı hazırlığı için kullanılıyor

GenAI, vergi yöneticilerinin risk değerlendirmesini otomatikleştirmesine, anormallikleri tespit etmesine, denetim vakalarını daha verimli ve doğru bir şekilde seçmesine izin tanıyarak uyumluluk süreçlerini kolaylaştırabiliyor. Vergi desteği GenAI altyapısı için gerekli altyapıyı, uzmanlığı ve yönetim yapılarını oluşturduğundan, GenAI’ın vergi uygulaması ve verimliliğin üzerinde pozitif büyümenin artması bekleniyor.

Aynı zamanda işletmeler proaktif vergi risk analizi için GenAI’dan yararlanıyor, kapsamlı standartlarla istikrar sağlıyor ve denetim riskini azaltıyor. 2025 EY Vergi Politikası ve İhtilaf anketine göre, vergi ve finans desteğinin %39’u vergi ihtilafı yönetimindeki GenAI araçlarını kullanıyor. Ayrıca son EY anketine göre vergi ve finans profesyonellerinin %87’si GenAI’ın rollerini daha verimli ve başarılı hale getirdiklerini söylüyor. GenAI, iç ve dış verilerin kapsamlı analizini kolaylaştırarak karşılaştırma tutarsızlıkları belirlemesine olanak tanıyarak vergi ihtilafı hazırlığına yardımcı oluyor.

BEPS 2.0, vergi birliği için önemli bir husus olarak öne çıkıyor

OECD Kapsayıcı Çerçeve ile Sütun 2 (Pillar 2) vergilerinin iki yıl boyunca bir araya getirilmesi ve Sütun 1 (Pillar 1) üzerindeki müzakerelerin devam etmesinin ardından, BEPS 2.0’ın bir dönüm noktasında olduğu görülüyor. Sütun 2 (Pillar 2) kararının yaklaşık 50 yetki bölgesinde mevcut olduğu ve bazı hükümlerin AB ve diğer bölgelerde 31 Aralık 2023’te kişisel olarak gittiği biliniyor. Ancak ABD’nin uygulamasının devamının olmaması durumunda, Sütun 2’yi yakında uygulamanın beklenen bölgelerinin kabulünün gecikeceği görülüyor. Düşük Vergilendirilen Ödeme Kuralı’nı (UTPR) 1 Ocak 2025’ten itibaren uygulamaya koymanın ardından rotasını değiştireceği düşünülüyor. Sütun 2’nin ABD desteği olmadan desteklenmesi mümkün olsa da birkaç büyük yetki bölgesi Sütun 2 kuralları güçlü birlik gösteriyor ve bunların gelir projeksiyonlarına dahil ediliyor. Bu nedenle, 2025’te ve küresel tartışmaların mevcut olması bekleniyor.

Öte yandan AB’de, Sütun 2’nin kadınlarının veya Düşük Vergilendirilen Ödeme Kuralı’ndan (UTPR) herhangi birinin genişletilmesinin, 27 AB üyesinin oybirliğindeki Asgari Vergi Direktifi’ni değiştireceği düşünülüyor. BEPS 2.0 uygulamasına devam edilirken, ABD’de ithal edilen tüm mallar için “genel” tarifeler de dahil olmak üzere %10-20 oranında birçok tarife önerilir. İşletmelerin bu konum, vergi, ticaret ve ticari hususların dengelenmesi için işletme modellerinin işlemlerinin yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.

OECD iş birliği ülkeleri ve hükümetler için bir çözüm yolu olabilir

Küresel iş birliği, uluslararası çapta rekabete rağmen hem ülkelerin hem de hükümetlerin geliri için önem taşıyor. OECD, tüm dünyada faaliyet gösteren faaliyetlerle karşı karşıya olduğu küresel ilişkiler, uluslararası standartlar ve çözüm geliştirme potansiyeli sunan ülkeler için OECD’ye katılmaya devam ediyor ve bunun için vergi politikalarını değiştiriyor. Buna ek olarak, küresel iş birliği ortamının sağlanabilmesi için transfer süreçleri yönergeleri, KDV rejimlerinin uyumlu hale getirilmesi ve küresel hareketlilikle ilgili vergi sorunlarının yapılması konusunda yapılması gerekenler bulunmaktadır. Ayrıca, uluslararası vergi birliği için Birleşmiş Milletler (BM) çerçeve süresi, OECD’deki savaşçıların dışında küresel iş birliği için başka bir yol olarak görülüyor.

EY Türkiye Vergi Hizmetleri Bölüm Başkanı Erkan Baykuş raporla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: “Günümüzde yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte, vergi ve finansın her yerde de daha önce kontrol edilmediği bir hızda yeniden tanımlanıyor. Uzun yıllar süren küresel vergi birliğinin ardından, vergi rekabetinin yeniden canlanması olası bir durum olarak oluşuyor. Bu karmaşık ve hayatta olmak için canlı olan bilgili, proaktif ve aktif olması gerekiyor. hem ekonomik büyümeden hem de yeni daha fazla gelir elde etmek için. Bu geliri toplamak için Vergi idareleri yaptırımlarını yoğunlaştırıyor, şeffaflığı artırıyor ve yeni araçlar kullanıyor. Bu nedenle, mevcut sistemlerle entegre olması, süreklilikler için bir strateji geliştirmesi gerekiyor.”

EY Türkiye Vergi Bölümü Şirket Ortağı ve Uluslararası Vergilendirme Hizmetleri Lideri Ateş Konca ise planlarını sözlerine ekledi; “ Sütun 1 üzerinde halihazırda nihai uzlaşıya varılamaması, belirli sorunlarda takılı kalmaması ve dijital hizmetleri vergilendirmeye yönelik farklı ülkelerin devam etmesi, belirsizliğin yol açabileceği. de bir çok ülkede iş yapma değişiklikleri düzenli olarak bu yeni vergi uygulamaları, işletmeler her yerde daha esnek olmaya başladı.