2024 G20 Liderler Zirvesi: Adil bir dünya ve sürdürülebilir bir gezegen inşa etmek

Brezilya’nın Dönem Başkanı olduğu 2024 G20 Liderler Zirvesi, “Adil Bir Dünya ve Sürdürülebilir Bir Gezegen İnşa Etmek” ana temasıyla 18-19 Kasım 2024’te Rio de Janeiro’da düzenlendi. Dünyanın en büyük 20 ekonomisini oluşturan ülkelerin liderlerinin bir araya geldiği zirvede dünyanın gündeminde yer alan büyük zorluklar ve çözüm önerileri tartışıldı. Zirvenin çıktılarına ışık tutan G20 Liderler Zirvesi Bildirisi’nde ekonomik iş birliği, gıda güvenliği, dünyanın gündeminde yer alan savaşlar, enerji güvenliği ve uluslararası kurumların reformu konularının ele alındığı görülüyor.

G20 Liderler Zirvesi 18-19 Kasım 2024’te ev sahibi ülke Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde gerçekleşti. Hükümet ve devlet başkanlarının katılım gösterdiği Modern Sanat Müzesi’nde gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi’nin ana teması bu yıl “Adil Bir Dünya ve Sürdürülebilir Bir Gezegen İnşa Etmek” olarak belirlendi.   İki gün süren zirvenin sonunda G20’nin yeni önem Başkanlığını Güney Afrika Cumhuriyeti devraldı.

G20 Liderler Zirvesi Nedir?

G20 gelişmiş ve kalkınmakta olan ülkelerin uluslararası ekonomik iş birliği kapsamında bir araya geldiği bir forum olarak karşımıza çıkıyor. Uluslararası ekonomik konularda dünyanın geleceğini şekillendirme konusunda önemli bir rol üstlenen G20, 1997 Asya Finansal Krizi ve 1998 Rusya Finansal Krizi’nin ardından 1999 yılında oluşturuldu.   İlk kurulduğunda Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları düzeyinde düzenlenen G20, uluslararası mali sistemin daha istikrarlı bir yapıya dönüşmesi amacıyla oluşturulmuştu. 

2008 yılındaki küresel mali krizin ardından G20, liderler düzeyine geçiş yaparak hükümet ve devlet başkanları düzeyinde düzenlenmeye başladı. Yılda bir kez gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi’nin dönem başkanlığı dönüşümlü olarak tüm üye ülkeler tarafından üstleniliyor. Dönem başkanlığını devralan ülkenin bir yıl boyunca sekretarya görevini üstlendiği G20 Liderler Zirvesi’nde makroekonomik konular dışında sürdürülebilir kalkınma, sağlık, enerji, çevre, iklim değişikliği ve yolsuzlukla mücadele konuları da ele alınıyor.

Türkiye, ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin Halk Cumhuriyeti, Endonezya, Fransa, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan, İtalya, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Meksika, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Avrupa Birliği’nin oluşturduğu platforma 2023 yılında G20 Hindistan Dönem Başkanlığı sırasında Afrika Birliği de dâhil oldu. Bu üyeler dışında her sene gözlemci üyelerin de davet edildiği zirvelerin “daimî konuk üye” olarak katılımcısı İspanya olarak karşımıza çıkıyor. 

2024 G20 Liderler Zirvesi’nde Ön Plana Çıkanlar

Brezilya’nın dönem başkanı olduğu G20 Liderler Zirvesi, dünyanın gündeminde yer alan büyük zorluklara çözüm üretmek amacıyla liderleri bir araya getirdi. Aralık 2023’ten beri bu zirve için 130 hazırlık toplantısı yapıldığı gibi 8.000 askerî personel görev aldı ve çeşitli tatbikatlar gerçekleştirildi.

Ana temanın “Adil Bir Dünya ve Sürdürülebilir Bir Gezegen İnşa Etmek” olduğu zirve için Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva tarafından açlık ve yoksulluk ile mücadele etmek, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek ve küresel yönetişimin reformu olmak üzere üç adet sütun öncelik olarak belirlendi.   Açıklanan G20 Liderler Zirvesi programı ile uyumlu olarak 18 Kasım’da Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak başlatıldı ve ilk oturum olan “Sosyal Kapsayıcılık ile Açlık ve Yoksullukla Mücadele” gerçekleştirildi. Aynı gün ikinci oturum olarak “Küresel Yönetişim Kurumlarının Reformu” başlıklı oturum için liderler bir araya geldiler. 19 Kasım’da ise üçüncü oturum olan “Sürdürülebilir Kalkınma ve Enerji Geçişi” başlıklı oturumun ardından kapanış oturumu gerçekleştirilerek Brezilya’dan Güney Afrika Cumhuriyeti’ne dönem başkanlığı devredildi.

Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak

Yeni Delhi’de gerçekleştirilen G20 Liderler Zirvesi’nde Brezilya Devlet Başkanı Luíz Inácio Lula da Silva Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak’ın oluşturulacağını duyurmuştu. Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak’ın, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden birincisi (yoksulluğa son) ve ikincisi (açlığa son) ile uyumlu olduğunu ifade etmişti. 24 Temmuz 2024’te Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak Bakanlar Toplantısı gerçekleştirilmesinin ardından G20 Liderler Zirvesi’nde Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak resmen başlatılmış oldu.  148 kurucu üyenin 82’si ülke, 24’ü uluslararası örgüt, dokuzu uluslararası finansal kurumu31’i hayır ve sivil toplum kuruluşu. Ek olarak AB ve Afrika Birliği de bu kurucu üyelerden iki tanesi.

Bu İttifak’ın iki ana amacı bulunuyor.  Birincisi, “sürdürülebilir siyasi itici güç sağlamak ve kolektif eylemi canlandırmak, açlık ve yoksullukla mücadele için var olan diğer çabalarla sinerji oluşturmak”.   İkincisi ise “kamu ve özel mali kaynakları ve bilgileri de dâhil, yerel ve uluslararası desteğin mobilize edilmesi ve uyumunun artırılması, delile dayalı programların ve siyasal araçlarının büyük ölçekte ülke tarafından sahip olunan ve ülke tarafından yönetilen şekilde uygulanmasının sağlanması, açlık ve aşırı yoksulluktan en çok etkilenen ülkelere ve hassas durumdaki kişilere odaklanılması.” İttifak kapsamında dünya çapında açlığı ve yoksulluğu azaltmak amacıyla uygulanan ve etkili olduğu kanıtlanmış politikaların ve sosyal teknolojilerin uygulanması için kaynak ve bilgi toplamaya odaklanılacağı belirtildi.  Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 1 ve 2’nin gerçekleştirilmesini hedefleyen kamu politikalarının uygulanması için desteğe ihtiyacı olan üyelere uzmanlık ve finansal destek sunulacağı bir platform olmasının hedeflendiği ifade edildi.

G20 Liderler Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Brezilya Dönem Başkanlığı’nda gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi’ne katılım gösteren liderler arasındaydı. Zirvenin düzenlendiği Modern Sanat Müzesi’ne eşi Emine Erdoğan ile gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan resmî karşılama töreninde Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva tarafından karşılandı. Bu zirvede Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ve Cumhurbaşkanı Dış Politika ve Güvenlik Başdanışmanı Akif Çağatay Kılıç eşlik etti.

G20 Liderler Zirvesi kapsamında “Sosyal Kapsayıcılık ile Açlık ve Yoksullukla Mücadele” oturumunda konuşma gerçekleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, dokuz yıl önce kabul edilen “2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine” ulaşma yolundaki gayretlerin henüz beklenen neticeleri vermediğini ifade ederek Türkiye’nin dünyanın neresinde bir ihtiyaç sahibi varsa yardıma koşmayı görev bilen bir geleneğin temsilcisi olduğunu ekledi.  Bunun yanında dış politikada gıda güvenliği konusuna da değinerek “Karadeniz Tahıl Koridoru Girişimi”nin küresel gıda fiyatlarının hızla artmasını engellediğini vurguladı. Konuşmasının devamında “Sıfır Atık Projesi”nin kısa sürede küresel düzeyde önem kazandığının altını çizen Erdoğan, Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifakı’nın önceliklerine gıda israfının azaltılması ve sıfır atık girişimi konularının eklenmesi gerektiğine inandığını ifade etti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan G20 Liderler Zirvesi sırasında birçok dünya lideri ile bir araya geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşme gerçekleştirdiği liderlerden biri olan Brezilya Devlet Başkanı Lula Da Silva ile görüşmesinde ikili ilişkiler, bölgesel ve küresel konular ele alındı.  Görüşme sırasında Erdoğan iki ülkenin arasındaki stratejik ortaklığın geliştirilmesi için çalışmaya devam edeceklerini belirtti ve Brezilya’nın İsrail karşısındaki duruşunun takdire şayan olduğunun altını çizdi.

G20 Liderler Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüştüğü bir başka lider ise Avustralya Başbakanı Anthony Albanese’ydi. İki lider görüşmede ikili ilişkileri, bölgesel ve küresel konuları ele aldılar. Erdoğan görüşmede iki ülke arasındaki iş birliğini artırmaya yönelik çalışmaların süreceğini vurguladı. Görüşmede Filistin ve Lübnan’ı da ele alan Erdoğan, sadece bölge için değil küresel çapta güvenlik riskinin altını çizerek bölgede kalıcı barışın inşasının dünya barışına da katkı sağlayacağını belirtti.

Erdoğan zirve kapsamında Meksika, Endonezya, Güney Kore, Türkiye ve Avustralya arasındaki gayriresmî istişare ve eş güdüm platformu MIKTA liderleriyle bir araya geldi.  Gerçekleşen görüşmede liderler, ilişkileri güçlendirmenin karşılaşılan küresel zorluklarla mücadelede önemli bir rolü olduğunu vurguladılar.

G20 Liderler Zirvesi’nde Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen

G20 Liderler Zirvesi’ne katılan bir diğer lider olan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, konuşmasında AB’nin kurucu üyelerden biri olarak Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak’ı destekleyeceğini ifade etti. AB’nin ilk Yoksulluğa Karşı Strateji’yi (Anti-Poverty Strategy) teklif edeceğini açıklayan von der Leyen, bu stratejinin çocukları da kapsadığını çünkü her çocuğun erken ve ücretsiz eğitime ihtiyacı olduğunu belirtti.  Sürdürülebilir Kalkınma ve Enerji Geçişi teması kapsamında von der Leyen, yerli yenilenebilir enerjinin bağımsızlık yarattığını, istihdama katkı sağladığını, temiz olduğunu ve fosil kaynaklardan ucuz olduğunu vurguladı.

Ursula von der Leyen G20 Liderler Zirvesi’nde iki oturumda konuşma gerçekleştirdi. “Sosyal Kapsayıcılık ile Açlık ve Yoksullukla Mücadele” başlıklı ilk oturumda yaptığı konuşmada karbonsuzlaşma ve doğayı koruma önlemlerine dikkat çekerek iklim değişikliğinin gezegeni nasıl şekillendirdiğine vurgu yaptı. Daha sonra Ukrayna ve Ortadoğu’da yaşanan çatışmaların etkisi konusunu ele aldı ve G20 ülkesi Rusya’nın İran ve Kuzey Kore’nin yardımıyla Ukrayna’da yürüttüğü savaşı eleştirdi. İran’ın hava savunma sistemi ve Kuzey Kore askerlerinin Avrupa’ya barış getirebileceğine inanan olup olmadığını sorguladı. Filistin konusunu da ele alarak iki devletli çözümü savunduklarını belirterek ateşkes için çaba gösteren herkese teşekkür etti. Konuşmasının devamında yoksulluğa karşı Birlik’te geliştirilen politikalardan bahsederek ODA (Official Development Assistance)’ya en büyük desteği sağlayanın AB olduğunu vurguladı.

Sürdürülebilir Kalkınma ve Enerji Geçişi başlıklı üçüncü oturumda yaptığı konuşmada her kıtada somut projelere ihtiyaç olduğunu ifade etti. Afrika’da 600 milyon insanın elektriğe ihtiyacı olduğunu değinen von der Leyen, kıtanın dünyadaki güneş enerjisi kaynaklarının %60’ına sahip olduğunu ekledi. Kobalt ve lityum gibi elementlere yönelik talebin 2030’a kadar artacağını belirterek istikrarlı ve etik mineral tedarikinin önemini vurguladı. Kalkınmakta olan ülkelere Küresel Geçit Girişimi (Global Gateway Initiative) kapsamında yenilenebilir enerji ve hidrojen konusunda en az 4 milyar avro yatırım yaptıklarını ifade eden von der Leyen kamu yatırımlarının yeterli olmadığını ve özel yatırımların da destek olması gerektiğini ekledi.

G20 Liderler Zirvesi Bildirisi’nde Öne Çıkanlar

Beş ana başlıktan oluşan G20 Liderler Bildirgesi’nde toplamda 85 madde mevcut. Bildirgenin başında küresel zorluklara ve krizlere yanıt vermek ve güçlü, sürdürülebilir, dengeli ve kapsayıcı büyümeyi teşvik etmek için toplanıldığı belirtildi. Bildirgede öne çıkan maddeler aşağıda yer alıyor:

•Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini gerçekleştirme ve küresel zorluklar ile krizlere yanıt verme konusunda kalkınmakta olan ülkelere destek olma konusunda kararlı olduklarını belirttiler.

•Küresel ekonomi üzerine olumlu beklentileri olduğunu ancak birçok zorluğun devam ettiğini ve belirsizlik ortamında risklerin artış gösterdiğini ifade ettiler. Sürdürülebilir ve kapsayıcı büyümeyi destekleyeceklerini, yaşam masrafları üzerindeki baskıyı azaltacaklarını ve mali sürdürülebilirliği garanti altına alacaklarını vurguladılar. Merkez bankalarının fiyat istikrarı hedefine sadık kalacağını belirterek mali politikalarının büyüme dostu olacağını eklediler.

•Devam eden çatışmalar ve savaşlarla ilgili olarak BM Güvenlik Konseyi ve BM Genel Kurulu’nda kabul edilen ulusal pozisyonlarını devam ettirdiklerini belirterek tüm devletleri BM Şartı’nın amaç ve ilkelerine uygun şekilde hareket etmeye çağırdıklarını ifade ettiler.

•Gazze’deki felaket düzeyindeki insani durum ve Lübnan’daki artan gerginlik konusunda endişelerini dile getirerek sivillerin korunmasının güçlendirilmesinin acil bir ihtiyaç olduğunu ifade ettiler. Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkını teyit ederek İsrail ve Filistin’in tanınmış sınırları dâhilinde iki devletli çözümün önemini vurguladılar.

•Ukrayna’daki savaş kapsamında savaşın neden olduğu gıda ve enerji güvenliği, tedarik zinciri, enflasyon gibi etkilerin önemini vurguladılar. Adil ve kalıcı barışı amaçlayan girişimleri desteklediklerini ifade ettiler.

•Dünya’da açlığı ortadan kaldırmak için yeterli miktarda gıda olduğunun altını çizerek açlığı yenmek için siyasi iradeye ihtiyaç olduğunu vurguladılar. Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifak’a değinerek, İttifak aracılığıyla ulusal koşullara uygun okul beslenme programları benzeri stratejilerin geliştirilmesi gerektiğini ifade ettiler.

•Ekonomik, sosyal ve çevresel rolüyle sürdürülebilir kalkınmanın gezegen ve refah için önemli bir ilke olduğunu vurgulayarak iklim değişikliği, biyoçeşitlilik, çölleşme gibi konulardaki taahhütlerini teyit ettiler.

•Kritik maddeler de dâhil olmak üzre enerji geçişleri için çeşitlendirilmiş, güvenilir ve sürdürülebilir tedarik zincirlerini desteklerini ifade ettiler.

•Sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek için ortaya koyulan çabalardan fayda sağlamak için dünyanın yeniden düzenlenmiş bir küresel yönetişime ihtiyaç olduğunu belirttiler.

•BM Güvenlik Konseyi’ni 21. yüzyılın gerçekleriyle uyumlu, kapsayıcı, temsil gücü yüksek, etkili, demokratik ve hesap verebilir bir hâle getiren bir şekilde reforme edeceklerini taahhüt ettiler. Afrika, Asya-Pasifik, Latin Amerika ve Karayipler gibi daha az temsil edilen bölgelerin temsilinin artırıldığı bir BM Güvenlik Konseyi için çağrıda bulundular.

•Afrika Birliği’nin G20 üyesi olmasından duydukları memnuniyeti belirterek Afrika’ya desteklerini vurguladılar. Ayrıca Afrika Birliği’nin 2063 Gündemi kapsamındaki ticaret ve ekonomik entegrasyon isteğini desteklediklerini eklediler.

Değerlendirme

Küresel yönetişimin önemli bir ayağı olan G20 Liderler Zirvesi, günümüzdeki sorunları tartışmak ve bir gelecek perspektifi ortaya koymak açısından önemli bir platform olarak karşımıza çıkıyor. “Adil Bir Dünya ve Sürdürülebilir Bir Gezegen İnşa Etmek” ana teması ile gerçekleşen bu zirvede, liderlerin gerçekleştirdikleri konuşmalarda çevre, enerji güvenlik ve ekonomi konularının ön plana çıktığı görülüyor. Hem gerçekleştirilen konuşmalarda hem de Liderler Bildirisi’nde günümüzde yaşanan sorunların ortaya koyulduğu ve iş birliği mesajları verildiği görülüyor. Özellikle “Açlık ve Yoksulluğa Karşı Küresel İttifakı”nın 148 kurucu üyesiyle ve kapsayıcı ve gerçekçi politikalarıyla olumlu beklenti yarattığı görülüyor.

Liderler Bildirisi’nin de savaşlar, iklim krizi, ekonomik iş birliği, kurumların reformu ve enerji güvenliği kavramları merkezinde hazırlandığı görülüyor. Bahsedilen sorunların aslında küresel etkileri olduğu ve bu sorunlara getirilmesi gereken çözüm önerilerinin de küresel düzeyde olması gerektiği vurgulanıyor. Bu kapsamda iş birliğinin önemli olduğunun altı çizilirken, küresel düzeyde karar alınması ve “küresel yönetişimin” gerçekten işlemesi için uluslararası kurumların reform edilmesi gerektiği ifade ediliyor.

Brezilya’da gerçekleştirilen 2024 G20 Liderler Zirvesi’nde dikkat çekici olan bir başka nokta ise geçen yıl bu zirvenin Hindistan’da yapılmış olması ve gelecek sene Güney Afrika Cumhuriyeti’nde yapılması için dönem başkanlığının devredilmiş olması. Geçen sene Afrika Birliği’nin de G20’ye üye olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu durumun bu senenin temalarından biri olan “Küresel Yönetişim Kurumlarının Reformu” teması ile uyumlu olduğu, aynı zamanda umut verici olduğu görülüyor.

Hatice Fulya Topyıldız, İKV Uzman Yardımcısı