Kakao üretim maliyetleri arttı fabrikalar kapandı çikolata fiyatlarında astronomik artış bekleniyor

Kakao çekirdeği kıtlığı, küresel üretimin yüzde 60’ından sorumlu olan Fildişi Sahili ve Gana’daki işleme tesislerinin neredeyse kapanmasına yol açtı. Dünyanın dört bir yanındaki çikolata üreticileri kakao için Batı Afrika’ya bağımlı olduğundan, bunun çikolata fiyatları ve çiftçilerin geçim kaynakları üzerindeki etkisi konusunda ciddi endişeler var.

Batı Afrika’da kakao üretimi neden keskin bir şekilde azaldı?

Kakao araştırmacısı Michael Odijie kıtlığın nedenlerini açıkladı. Ona göre üç faktör rol oynuyor: Çevresel, ekonomik döngüyle ilgili ve insan.

Çevresel faktörlerden biri, Batı Afrika’da havanın daha kuru olmasına neden olan El Niño hava olayının etkisidir. Çiftliklerdeki şişmiş sürgün virüsü hastalığı gibi sorunlara katkıda bulunmuştur. Sonuç olarak, Gana son yıllarda yaklaşık 500.000 hektarlık araziden ürün kaybetti.

Kakao üretiminin ekonomik döngüsü, kakao tarımındaki doğal genişleme ve daralma modellerini ifade eder. Örneğin kakao ağaçları yaşlandıkça hastalıklara karşı duyarlı hale gelir ve bu da yüksek bakım maliyetleri gerektirir. Tarihsel olarak çiftçiler eski çiftlikleri terk etme ve yeni ormanlarda yeniden başlama eğilimindeydiler. Maalesef yeni ormanlar bulmak artık giderek zorlaşıyor. Belki de en ciddi sorun, sürdürülebilir kakao üretimi için adil tazminatın olmamasıdır.

İnsan faktörü, Gana’daki çok sayıda çiftliği geride bırakan yasadışı madencilik gibi zorlukları da içeriyor. Bazen çiftçiler topraklarını ödeme karşılığında yasa dışı madencilere kiralıyorlar. Bu madencilik faaliyetleri, arazinin kalitesini bozarak, onu kakao ekimi için uygunsuz hale getiriyor.

Çikolata ve çikolata ürünlerine yönelik küresel pazar yükselişte. Önümüzdeki birkaç yıl içinde yıllık %4’ten daha hızlı büyüyeceği tahmin ediliyor. Kakaoya yönelik artan talep, sektörün sürdürülebilirliğiyle ilgili iç içe geçmiş konuların ele alınmasının aciliyetinin altını çiziyor.

Batı Afrika hükümetleri kakao çiftçilerine yardım etmek için müdahalede bulundu mu?

Şubat 2024’te, ülkenin kakao sektörünün düzenleyicisi olan Gana Kakao Kurulu (Cocobod), kakaonun şişmiş sürgün virüsünden etkilenen tarlaları rehabilite etmek için 200 milyon ABD Doları tutarında Dünya Bankası kredisi aldı. Kurul, hastalıklarla boğuşan çiftlikleri devralacak, etkilenen kakao ağaçlarını söküp değiştirecek ve yeni dikimleri çiftçilere iade etmeden önce meyve verme aşamasına kadar besleyecek.

Cocobod’un çiftçilere yardım etmek için kredi alması uygulaması Gana’da uzun süredir devam eden bir uygulamadır. Örneğin, 2018’de Cocobod, Afrika Kalkınma Bankası’ndan aldığı 600 milyon dolarlık kredinin bir kısmını yaşlanan ve hastalıklardan etkilenen tarlaları rehabilite etmek için kullandı. Ekim ayındaki mevcut hasat sezonunun başlangıcında üretici fiyatı artırıldı: Çiftçilere daha fazla ödeme yapılıyor; bu, küresel fiyatlardaki artış nedeniyle kaçınılmaz hale gelen bir hamle. Ayrıca Gana Cocobod, kakao çiftliklerini madenciliğin zararlı etkilerinden korumak için bir görev gücü kurdu. Özellikle para biriminin daha güçlü olduğu komşu ülkelere kakao kaçakçılığını önlemek için polisle işbirliği yaptı.

Fildişi Sahili’nde nispeten az önlem alındı. Görünüşe göre hükümet hala durumu değerlendiriyor. Ancak kakao kıtlığının komşu ülkelerde fiyatları artırması nedeniyle kakao kaçakçılığını engellemek için önlemler alındı. Fildişi Sahili, çok uluslu şirketler tarafından başlatılan çok sayıda sürdürülebilirlik programından yararlanmaktadır. Mevcut kıtlık bu girişimleri hızlandırdı. Ne yazık ki bazı programların verileri açıklanmaması akademisyenlerin bu bilgilere erişmesini ve bunları analiz etmesini zorlaştırıyor.

Afrika hükümetleri henüz müdahalelerinde önemli yapısal sorunları ele almadı.

Kakao çiftçileri ve kakao üreten ülkelerin ekonomileri nasıl etkilendi?

Çiftlik düzeyinde, fiyatlardaki artış başlangıçta çiftçiler için faydalı gibi görünse de gerçek bu kadar basit değil. Üretimdeki bir azalma ortalama olarak daha az hasata yol açıyor; bu da genel olarak çiftçilerin daha fazla kazanmadığı anlamına geliyor. Bu sorun, özellikle Gana’da olmak üzere Batı Afrika’daki yüksek enflasyon ve para birimindeki devalüasyon gibi son ekonomik zorluklarla daha da artıyor. Bu faktörler çiftçilerin daha da fakirleşmesine neden oldu.

Üretimdeki düşüşün bir başka etkisi de yerel işlemedeki azalmadır. Afrika’nın Fildişi Sahili ve Gana’daki büyük işleme tesisleri, fasulye satın almaya güçleri yetmediği için ya faaliyetlerini durdurdu ya da işleme kapasitelerini düşürdü. Bu muhtemelen dünya çapında çikolata fiyatlarının artacağı anlamına geliyor. Bu da son yıllarda ortaya çıkan yerli üretim birimlerini olumsuz etkiliyor.

Ancak Batı Afrika kakao üreticisi ülkelerin pazarlık gücünün arttığı görülüyor. Şimdi bu ulusların birleşmesi ve kakao çiftçileri için daha uygun koşullar üzerinde müzakere etmesi için uygun bir an.