KÜRESEL FİNANSI KADINLAR YÖNETİYOR: PARANIN KADIN PATRONLARI

Mehmet Ali Doğan > Küresel finansın büyük kısmı kadınların yönettiği kurumlar tarafından şekilleniyor. Paraların patronlarının kadın olması tesadüf mü yoksa alttan alta kronik finansal krizlerden çıkışı ancak kadınlar başarır fikri mi hakim? 2024’ün ilk çeyreği itibarıyla ABD hazinesinin başında da dünyanın en büyük para fonu IMF’in başında da kadın liderler var. Hatta Avrupa Merkez Bankası, Rusya ve İngiltere merkez bankaları başkanları da kadın. 

ABD HAZİNE BAKANI JANET YELLEN

ABD’nin ilk kadın Fed ve Hazine Bakanı ünvanına sahip

ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, dünyanın en güçlü kadınları arasında yer alıyor. Amerikan Merkez Bankası (Fed) Başkanı olduktan sonra adını tüm dünyanın tanıdığı bir isim haline getiren  Yellen, ekonomi alanında eğitim gördü. 1977 yıllarında Fed’de ekonomist olarak çalışmaya başladı. Uluslararası piyasaların yakından takip ettiği ve dünyanın en büyüklerinden olan ABD ekonomisinde söz sahibi olan Janet Yellen, 14 Haziran 2004 tarihinde San Francisco Fed Başkanlığı görevine getirildi. 4 Ekim 2010’a kadar görevini layıkıyla sürdüren Yellen, bu tarihten 6 Ocak 2014’e kadar da Fed Başkan Yardımcısı olarak çalıştı.

6 Ocak 2014 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama tarafından, Fed başkanlığı görevine getirildi, dünyanın en güçlü merkez bankasının ilk kadın başkanı unvanına sahip oldu. Bir kadın olarak ekonomi alanındaki başarısını kanıtlayan Yellen, Kasım 2020’de Joe Biden tarafından ABD hazine bakanlığına aday gösterildi. Ocak 2021’de Senato Finans Komitesi Yellen’ın adaylığını oybirliğiyle onayladı, böylece ABD’nin ilk kadın Hazine Bakanı ünvanını da aldı. Bir çocuk annesi Yellen kişi olarak çok mütevazi ruha sahip olmasına rağmen, piyasalar tarafından beyaz güvercin olarak yorumlanıyor. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’in yavrunu anlamak için 1 Mart 2024’teki son açıklamasına bakmak yerinde olabilir. G20 maliye bakanlarının görüş ayrılıkları nedeniyle bildiri dili üzerinde uzlaşamadı. Yellen bunun üzerine, Gazze’deki insani durumla ilgili endişeler konusunda fikir birliğinin bulunduğunu söyledi ve uluslararası vergi, salgın fonu oluşturulması gibi konularda birlikte çalışılması gerektiğini dile getiriyor. Yakın zamanda Çin’i ziyaret eden Yellen, ABD’nin Çin ile olan ilişkileri için de “Çin ile ekonomik ilişkimizi kesmeye çalışmadığımızı söylemek istiyorum” diye belirtiyor.

IMF BAŞKANI KRİSTALİNA GEORGİEVA

Yavaş büyüme karşısında umudunu yapay zekaya bağladı

Dünyanın bilinen en büyük para fonu sağlayıcılarından Uluslararası Para Fonu’nun (International Monetary Fund – IMF) başkanlığını 2019 yılından bu yana 1953 doğumlu Bulgar ekonomist Kristalina Georgieva yapıyor. Aynı zamanda murahhas aza olan Georgieva, Bulgaristan Ulusal ve Dünya Ekonomisi Üniversitesi ekonomi bölümünde mütevelli heyeti üyesi ve profesör olarak görev yaptı. 1993-2010 yılları arasında Dünya Bankası Grubu’nda çeşitli pozisyonlarda çalıştı, Mart 2008’de Başkan Yardımcısı ve kurumsal sekreteri oldu. Bulgaristan’ın önerisiyle başlayan süreçten sonra, beş yıldır IMF’nin tepesinde görev yapan Georgieva, Sovyet Bloku’ndan ayrılmış bir ülkeden gelen biri olarak tarihe geçti. 2023’e girerken küresel ekonomi için “zorlu bir sene olacak” şeklindeki açıklaması, Davos’ta yapılan Dünya Ekonomik Forumu’nda iyimserliğe dönüştü. 

Faiz oranlarının daha uzun süre yüksek kalmasına hazırlıklı olunması gerektiğini, bunun 2024’e belki de 2025’e kadar sürebileceğini söyleyen IMF Başkanı Georgieva, enflasyonun hala hedefin gerisinde olduğu yerlerde hemen hemen her yerde finans otoriteleri için zor bir dönem olacağını belirtiyor. İklim değişikliğinin geleceğe yönelik belirsizliği artırdığına dikkat çeken Georgieva, yavaş büyüme tahminlerinin çoğunlukla devam eden düşük üretkenlikten kaynaklandığını ifade ediyor. Bunu değiştirmek için önerisi ise iş gücü verimliliğini artırmak ve yapay zeka gibi yeni teknolojilerden faydalanmak gerektiği görüşünde.

AVRUPA MERKEZ BANKASI BAŞKANI CHRİSTİNE LAGARDE

Hem IMF’in hem AMB’nin ilk kadın başkanı oldu

Küresel finansa yön veren isimler arasında en fazla dikkat çeken isim Christine Lagarde. Ekonomi, Maliye ve Sanayi Bakanlığı ve ayrıca Tarım, Balıkçılık ve Ticaret Bakanlığı yaptı. Fransız avukat ve politikacı, New York’ta otel odasında bir hizmetçiye tecavüz etmeye çalışmakla suçlanan ve daha sonra istifa eden Dominique Strauss-Kahn’ın yerine Uluslararası Para Fonu (IMF) başkanı olarak adaylığını koydu ve Lagarde 28 Haziran 2011 tarihinde IMF’nin ilk kadın başkanı seçildi. 16 Temmuz 2019’da IMF başkanlığı görevinden Avrupa Merkez Bankası (AMB) (European Central Bank – ECB ) adaylığı nedeniyle istifa etti. Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin devlet başkanlarını Brüksel’de bir araya getiren AB Liderler Zirvesi’nde 1 Kasım 2019’da 8 yıl süreyle AMB başkanı olarak atanması kararlaştırıldı. Lagarde, AMB’nin de ilk kadın başkanı oldu. 

AB’nin para politikalarını belirleyen ve yürüten AMB, tüzel kişiliğe sahip bağımsız bir AB organı olan faaliyet gösteriyor.

Frankfurt merkezli AMB’nin görevi, para birimi olarak Euroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Euro Bölgesi’nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor. Kurum, AB’nin para politikasını belirliyor ve uyguluyor. Döviz işlemlerinin yürütülmesi, üye ülkelerin resmi döviz rezervlerinin tutulması ile ödeme sistemlerinin düzgün işlemesinin sağlanması görevlerini de yerine getiren AMB, Euro Bölgesi’nde kağıt para basımına izin verme konusunda tek yetkili merci konumunda bulunuyor.

RUSYA MERKEZ BANKASI BAŞKANI ELVİRA NABİULLİNA 

Yaptırımların gölgesinde Ruble’yi yönetiyor

Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya karşı başlattığı askeri hareket sonucu Batı Blokundan tepkiler gelirken, yaptırımlar da peşi peşine devreye alındı. O sırada Rusya Merkez Bankası’nın başında Elvira Sakhipzadovna Nabiullina vardı. Ekim 1963’te Başkurt Ufa’da Tatar bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Nabiullina 1986’da Moskova Devlet Üniversitesi’nden mezun oldu ve 2007’de Yale Üniversitesi’nde tam burslu olarak eğitim aldı. Çeşitli devlet görevleri yapan Nabiullina, 2000 yılında, Şekerbank’ın da sahibi olan Sberbank’ın CEO’su oldu. Rusya Devlet Başkanı Putin, 24 Eylül 2007’de Nabiullina’yı Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı görevine atadı. Mayıs 2012’den Haziran 2013’e kadar Başkan Putin’in Ekonomik İşlerden Sorumlu Yardımcısı olarak görev yaptı. 2013 yılından bu yana da Rusya Merkez Bansası başkanı olarak görev yapıyor. Euromoney dergisi Nabiullina’yı 2015’te Yılın Merkez Bankası Başkanı seçti.

Yaptırımların ardından piyasaya yönelik sert önlemler aldıklarını hatırlatan Nabiullina, “Şimdi dikkatli bir şekilde bu önlemlerin bazılarını kaldırıyoruz. İhracatçıların döviz satımına ilişkin şartları biraz daha esnek hale getirmeyi planlıyoruz” diye belirtiyor. 

Rus ekonomisindeki temel sorunun finansal sektöre yönelik yaptırımlar olmadığını kaydeden Nabiullina, ana sorunların ithalat, dış ticaret lojistiği ve Rus ürünlerine gelecekte uygulanabilecek olası ihracat kısıtlamaları olduğuna dikkati çekiyor.

Ülkede geçen yık haziran-temmuz aylarında ruble değer kaybetti. Nabiullina değer kaybındaki ana faktörün, Rusya ekonomisinde eş zamanlı olarak ihracattaki düşüş ve ithalattaki artış olduğuna vurgu yapıyor.

İNGİLTERE MERKEZ BANKASI BAŞKANI VİCTORİA MARY FLORENCE CLELAND

Temassız ödeme kartlarına sıcak bakmıyor

Bankamatik kullanımı düşüyor, kartlar bu yılın sonlarında en popüler işlem aracı olarak nakit parayı gölgede bırakacak ve 2026 yılına kadar satışların sadece beşte birinin banknot ve madeni paralardan oluşacağı tahmin ediliyor. Küresel finansın yönelişi bu tahminler üzerinde rota ararken, küresel finansın başkenti kabul edilen Londra’da, konu para olunca teknolojiye güvenmeyen biri var. O da bir kadın. İmzası Birleşik Krallık’ın merkez bankası Bank of England’ın (İngiltere Merkez Bankası – BOE) banknotlarını süsleyen Victoria Mary Florence Cleland, temassız ödeme kartlarına pek sıcak bakmıyor. 

Dünyada çoğu modern merkez bankasının dayandığı model olan İngiltere Merkez Bankası’nın tarihi bir hayli eskiye dayanıyor. İngiliz Hükümeti’nin bankeri olarak 1694 yılında kuruldu, ülkenin en büyük mali kurumu haline geldi, 1844 yılında Banka Kuruluş Yasası’yla (Bank Charter Act) banknot çıkarma yetkisi yasallaştı, merkez bankası sorumluluğunu üstlendi. 1946’da kamulaştırılan BOE’a, 1997’de tek başına faiz oranlarını belirleme yetkisi verildi. Geçmişten günümüze kadar istikrarla gelen BOE;  finansal hizmetlerinin etkililiğini sağlama almayı, paranın güvenirliliğini ve değerini korumayı amaçlıyor. Dünyanın en büyük beşinci ekonomisi olan İngiltere’nin merkez bankasında Banknot Direktörü ve Baş Kasiyer olarak görevlendirilen Cleland, nakit paranın yok olacağına dair tahminlerin erken olduğunu düşündüğünü söylüyor ve temassız ödemelerin güvenliği konusunda kişisel çekinceleri olduğu için, temassız kart kullanmıyor.

TCMB ESKİ BAŞKANI HAFİZE GAYE ERKAN

İlk kadın TC Merkez Bankası olarak tarihe geçti

İstifa etmek zorunda kalmasaydı Türkiye’den de paraya yön veren kadın olarak Hafize Gaye Erkan, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı sıfatıyla ifade edilecekti. Erkan, mevcutta başkan olmasa da Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın merkez başkanı olarak tarihe geçti.