Stok Yönetimi

ENGİN YILDIRIM

Stok, bir firmanın üretim yapabilmek için elinde bulundurduğu hammadde, yarı mamul, mamul ya da varlıklar tabii ürünlerdir. Stok tutmak, üretim firmalarının maliyet kalemlerinden biridir. Her maliyet gibi stok da alternatif maliyet yükseltilmeden kontrol altında tutulmalıdır. Hem üretim talebini karşılayacak kadar stok elde bulundurulurken hem de lojistik, saklama, aşınma vb. maliyetler düşürülmeye çalışılır. 

Stok yönetimi; İşletmenin üretim, satış ve finansal şartlarını göz önünde bulundurarak, gereksinimlerin karşılanması için elde bulundurulması gereken ürünler arasında denge kurmak amacıyla yapılan, planlama, örgütleme ve kontrol işlemleridir. Stok yönetiminin amacı, istenilen ürünü arzu edilen zamanda hazır bulundurmak ve bunu işletmenin yapısına göre ekonomik olarak en uygun düzeyde gerçekleştirmektir.

Stok yönetimi ile stok hareketleri sürekli olarak kontrol edilebilmektedir. Stok yönetiminin en önemli noktası, her türlü stok yatırımına karşı en iyi hizmeti verebilmektir. İşletmelerin en iyi hizmeti verecek düzeye gelebilmesi için stoksuz kalma olasılığını en düşük oranda tutması ve karını en üst seviyeye getirecek şekilde stok yönetimi yapması gerekir. Her işletme büyüklüğüne, üretim tipine, mali olanaklarına ve daha birçok faktöre göre oluşturduğu stok yönetim sistemini uygulamaktadır. Bu sistemler önceleri sayma ve gözle kontrol şeklinde iken bugün hem manuel hem de bilgisayara uyarlanmış çeşitli modellemeler geliştirilmiştir.

Peki stok yönetimi nasıl yapılır ? Başta gelişmiş yazılımlar olmak üzere, kağıt kalem, excel şablonları vb. yöntemler ile yapılır. Stok yönetiminin takibe dayalı bir yönetim şekli olması nedeniyle özel yazılımlar dışındaki yöntemler karışıklığa ve hataya neden olabilir. Excel şablonları ile yapılacak stok yönetimi nispeten küçük ölçekli firmalar için maliyetsiz bir yöntemdir ancak hacim büyüdükçe insan hatalarına çok açık olan bu yöntem de sorunlar çıkartacaktır. Hem büyük ölçekli firmalar hem de orta ve daha küçük firmalar için en verimli ve doğru yönetim özel yazılımlar ile yapılmalıdır. Özel yazılımlar aşağıdaki başlıca özelliklerle kolayca yapılabilir;

• Stok analizi
• Stoktaki malzeme listesi
• Malzeme kategorilendirme, sınıflandırılan malzemeye göre işlemler
• Gelişmiş barkod uygulaması ile depo giriş-çıkış kontrolü
• Envanterlerin takibi
• Stok durumu raporlamaları
• Azalan malzemeler için uyarılar
• Gelişmiş geriye dönük kayıtlar tutabilme

İyi bir stok yönetimi için aşağıdaki adımları izlemelisiniz:

• Stokların Tespiti: İşletmenizde bulunan stokları belirleyin. Bu, mevcut envanterinizi analiz etmeye ve gelecekteki talebi tahmin etmeye yardımcı olacaktır.

• Stok Kategorizasyonu: Stoklarınızı önem ve değer açısından kategorilere ayırın. ABC analizi gibi yöntemler, stokların yönetiminde öncelik belirlemeye yardımcı olur.

• Stok Takibi: Stoklarınızı sürekli olarak izleyin. Ürünlerin son kullanma tarihleri, stok düzeyleri ve dönüşüm hızları gibi önemli verileri takip edin.

• Minimum ve Maksimum Stok Düzeylerinin Belirlenmesi: Stokların elde tutulması gereken minimum ve maksimum düzeylerini belirleyin. Bu, stokların gereğinden fazla veya az tutulmasını önler.

• Tedarik Zinciri Yönetimi: Tedarikçilerle iyi ilişkiler kurarak ve sipariş süreçlerini optimize ederek tedarik zincirinin verimliliğini artırın.

Stok yönetiminin avantajları

• Üretim sürecinin düzenli ve sürekli devam etmesini sağlar. Böylece hammadde ya da ürün eksikliğinden dolayı üretim süreci durmaz veya aksamaz.
• Gereksinimler doğru belirlenip, yönetildiğinde finansal yönetim etkinlik kazanır.
• Tedarik ve satış süreçleri düzene girer, böylece maliyet düşer.
• Maliyet muhasebesi daha rahat yapılabilir.
• Üretim süreçleri gerçeğe daha yakın olur ve yönetilmesi kolaylaşır.
• Malzeme, ürün kaybı en aza indirilir.

Stok yönetiminin dezavantajları

• Stok bulundurmak barındırma maliyetlerini attırabilir. Depolama maliyeti bir kalem olarak finansal tablolarınıza girer.
• Stoklara bağlanmış para/nakit diğer kaynaklar için kullanılamaz.
• Depolanan ürünün piyasası azaldığında maliyetine yakın bazen de maliyetin altında elden çıkartmak gerekebilir.
• Eğer hammadde fiyatı piyasada sabit değilse hammaddeyi yüksek fiyattan stoğa alma ve zarar etme ihtimali doğar.

Sağlam bir stok yönetimi ile işletmenizin gelir gider dengesini sağlayabilirsiniz. Stok fazlasının gereksiz maliyetlere yol açarak zarara girmenize neden olacağı gibi, stok yetersizliğinden kaynaklı olarak müşteri memnuniyetinde olumsuz durumlarla karşılaşabilirsiniz. 

E-ticaret lojistik hizmet kalitesi boyutları olan zamanlılık, sipariş kalitesi ve cevap verebilirlik müşteri memnuniyeti ve müşteri sadakatine pozitif etki etmektedir. Müşteri memnuniyeti ve müşteri sadakati üzerinde cevap verebilirlik algısı zamanlılık ve sipariş kalitesinden daha etkilidir. 

Günümüzün lojistik ve tedarik zincirinde stok yönetiminin önemi sürekli bir şekilde artış göstermektedir. Globalleşme, müşterilerin taleplerinde görülen farklılaşmalar ve sürekli ilerleyen teknoloji ile beraber rekabet genellikle sadece firmalar arasında değil, birçok firmanın bulunduğu tedarik zincirinde gerçekleşmeye başlamıştır. Rekabet koşullarına direnç gösterebilmek ve yaşamlarını sürdürebilmeyi isteyen firmalar, artış gösteren müşteri isteklerini giderebilmek ve giderlerini düşürebilmek için çare aramaya başlamışlardır. Sözkonusu amaçlara erişimde stok yönetimi kullanılacak en önemli araçtır. En iyi stok yönetim sistemi ise firmanın amaçları çerçevesinde ihtiyacını giderecek biçimde dengeli bir stok bulundurmayı başarabilmesidir.