Bütçe, kurumlar vergisindeki artıştan sonra büyük fazla verdi

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı Kasım ayı bütçe verilerine göre, bütçe Kasım 2022’de 108,3 milyar lira (5,8 milyar dolar) fazla vererek, iki aylık açıktan sonra son yılların en hızlı dönüşlerinden birini gerçekleştirdi. Ekim ayında bütçe 83,3 milyar lira açık vermişti. Bütçe geçen yılın aynı döneminde 32 milyar lira fazla vermişti. Faiz dışı fazla Kasım 2021’deki 47,3 milyar TL iken, Kasım 2022’de 132,7 milyar TL’ye yükseldi.

Aylık Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nda belirtildiği üzere, Devlet gelirleri geçen ay bir önceki yıla göre %107,3 artarak 347,7 milyar TL oldu. Aynı dönemde vergi gelirleri de %109,6 artarak 312 milyar TL’ye ulaştı ve bu artışın başında kurumlar vergisi geldi. Bu dönemde kurumlar vergisi %161,5 artış kaydetti. Gelir vergisi ve tüketim üzerinden alınan dahili ve harici KDV gibi vergilerin nominal artış hızlarında ise yavaşlama eğilimi görülmektedir. Söz konusu vergi kalemleri reel bazda ise (enflasyondan arındırılmış) daralma göstermiştir. Bu dönemde vergi dışı gelirlerin artış hızı ise %91,5 olarak gerçekleşmiştir.

Cari transferler (%+79,6) ve personel ücretleri (%+104,4) kaynaklı olarak bütçe harcamaları %76,4 artarak 239,4 milyar TL oldu; %84,4’lük yıllık enflasyona göre ayarlandığında ise reel olarak düşüş gösterdi. Yüksek enflasyon ortamı nedeniyle önceki aylarda büyük etki oluşturan faiz giderleri, Kasım ayında %59,3 oranında artarak 24,4 milyar TL olmuştur. Bu dönemde faiz dışı giderlerin ise %78,5 oranında yine enflasyonun altında arttığı görülmektedir. Bu kalemdeki artış hızının ılımlı hale gelmesinde Kasım ayında BOTAŞ veya kur korumalı mevduat (KKM) kaynaklı bir harcama yapılmaması etkili olmuştur. Bu dönemde sermaye giderleri %75,1, sermaye transferleri %50,2, SGK devlet primi giderleri %91,3, mal ve hizmet alım harcamaları da %82’lik artışlar kaydetmiştir.

2022 kümülatif verilerine baktığımızda; Ocak-Kasım bütçe açığı, hükümetin yılsonu açık hedefi olan 461 milyar liraya kıyasla 20,4 milyar lira oldu. Bütçe Ocak-Kasım 2021 döneminde 46,5 milyar TL açık vermişti. Bu veriler 11 aylık dönem itibariyle bütçenin geçtiğimiz seneye göre olan performansının daha olumlu olduğunu göstermektedir. Gelirlerdeki yıllık artış %100,2 olurken, giderlerdeki artış %94,7 olarak gerçekleşti. 11 aylık dönemde vergi gelirlerindeki artış %103,3, faiz dışı giderlerdeki artış ise %98,3 oldu. Ocak-Kasım 2021 döneminde 125,4 milyar TL olan faiz dışı fazla, 2022 yılının aynı döneminde 272,2 milyar TL’ye yükseldi.

Bütçe ve faiz dışı dengenin GSYİH’ye oranı (12 aylık devirli)… Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, TÜİK, Tera Yatırım

Geçen hafta Hazine tarafından açıklanan Kasım ayı nakit bütçesi rakamları kurumlar vergisi gelirindeki artışa ve aynı zamanda beklenenden düşük harcamalara bağlı olarak güçlü bir yıllık iyileşme göstermişti. Buna göre, nakit bütçe dengesi Kasım 2021’deki 30,3 milyar TL fazlaya kıyasla Kasım 2022’de 99,6 milyar TL fazla vermişti. Öte yandan, faiz dışı denge Kasım 2022’de 121,3 milyar TL fazla vererek Kasım 2021’deki 43,4 milyar TL’den iyileşme göstermişti. Ayrıntılara baktığımızda, gelirler Kasım 2022’de yıllık %108’lik güçlü bir artışla artmaya devam ederken; faiz dışı harcamalar bir önceki yıla göre %83, faiz giderleri ise bir önceki yıla göre %50 artmıştı.

Artan bütçe performansında kurumlar vergisi gelirlerindeki artışın etkili olduğu görülmektedir. Kasım ayı bütçe gerçekleşmelerinin detayları, gelirler ve giderler üzerinde daha hafif bir enflasyonist etki ortaya koymakla beraber bu ay içerisinde BOTAŞ ve KKM kaynaklı harcamanın olmamasının da oldukça yardımcı olduğu gözlenmektedir. Diğer taraftan gelirlerdeki dirençli seyre rağmen tüketim üzerinden alınan vergiler tarafında ekonomideki yavaşlama itibariyle önümüzdeki dönemde bir miktar ivme kaybı olmasını bekleriz.

Eylül ayı başında açıklanan Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında hükümet, yılı gayri safi yurtiçi hasılanın %3,4’ü seviyesinde kapatacak bir bütçe açığı öngörüyor. Bu bakımdan Aralık ayında artan bir bütçe harcaması eğilimi görebiliriz. Bütçenin genel performansı açısından faiz ve döviz kuru gelişmelerini önemsiyoruz. Bu değişkenleri, etkilediği fiyatların sübvanse edilmesi ve şu an devam ettirilen finansal/ekonomik sistemin devamı açısından izlemeyi sürdüreceğiz.