2023 YILI BÜTÇESİ TBMM’DE

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşların 2023 yılı bütçesini sundu.

Sanayinin milli gelir içindeki payının yüzde 22,1’den, yüzde 25,6’ya yükseltildiğini kaydeden Bakan Varank, şunları söyledi:

AVRUPA’DA BİRİNCİ: Türkiye bugün, demir-çelik, beyaz eşya, ticari araç ve düz cam üretiminde Avrupa’da birinci. Çimento üretiminde Avrupa lideri ve dünya 5’incisiyken, çimento ihracatında dünya ikincisi. Değirmen makineleri ihracatında, dünyada bir numarayız. Askeri insansız hava aracı üretiminde, dünyada bir numarayız. Şu anda Avrupa’nın en teknolojik gemilerini Türkiye üretiyor. Makine ihracatımız 21 milyar doları yakaladı. Kağıt ürünleri sektöründe ihracatımızı tam dokuz kat artırdık.

ULUSAL TEKNOLOJİ GİRİŞİMCİLİĞİ STRATEJİSİ: Milli Teknoloji Hamlesi rehberliğinde hazırladığımız stratejilerle katma değerli ve yüksek teknolojili üretimi teşvik edecek atılımlar gerçekleştiriyoruz. Girişimcilik ekosistemine yol gösterecek Ulusal Teknoloji Girişimciliği Stratejisini yayımladık. 2030 yılına kadar 100 bin teknoloji girişiminin kurulmasını hedefliyoruz.

YAPAY ZEKA EKOSİSTEM ÇAĞRISI: Geçen yıl ilan ettiğimiz Ulusal Yapay Zekâ Stratejisine yönelik çalışmalarımız sürüyor. Açtığımız Yapay Zekâ Ekosistem Çağrısı ile teknoloji geliştiren KOBİ ve üniversiteleri, büyük kuruluşlarımızla bir araya getiriyoruz. Böylece; akıllı üretim, iklim değişikliği, finans teknolojileri ve akıllı tarım alanlarında geliştirilecek yapay zekâ çözümlerini ekosistemin tamamına yaygınlaştıracağız.

TRUBA SÜPER BİLGİSAYAR: Yeni nesil TRUBA süper bilgisayarımızın yer alacağı yeni veri merkezini 2023 yılında Ankara’da açıyoruz. Böylece yapay zekâ alanında yapılacak çalışmalarda, kapasitemiz tam 5 kat artacak.

21 MİLYAR LİRALIK YATIRIM: Makine sektöründen sonra; Mobilite, Üretimde Yapısal Dönüşüm, Sağlık ve Kimya alanlarında ithalat bağımlılığımızı azaltacak yatırımlara öncülük ediyoruz. Bugüne kadar aldığımız destek kararlarıyla; 119 proje için 1,5 milyar lirası Ar-Ge olmak üzere 21 milyar liralık yatırımı harekete geçirdik.

8 BİNİ AŞKIN YENİ İSTİHDAM: Mobilite Çağrısı ile ileri sürüş destek sistemlerinden lidar teknolojilerine, Üretimde Yapısal Dönüşüm Çağrısı ile soğutma cihazı kompresörlerinden sınai robotlara, Sağlık ve Kimya sektöründe ise biyoteknolojik ilaçlardan eklem protezleri ve tanı kitlerine kadar onlarca kritik ürünü yerlileştiriyoruz. Hamle Programı kapsamında desteklediğimiz projeler tamamlandıkça, 5 yıl içinde 250 milyar liranın üzerinde katma değer ve 8 bini aşkın yeni istihdam oluşacak.

PROJE BAZLI DESTEK: Bu sene; sağlık teknolojileri, yenilenebilir enerji, savunma sanayi, elektrikli araçlar ve batarya üretimi gibi kritik alanlarda yapılacak 10 yeni yatırım için proje bazlı destek kararı aldık. 201 milyar liralık yatırımla hayata geçecek bu projeler sayesinde cari açığımızı 9 milyar dolar düşürmeyi hedefliyoruz.

TÜRKİYE’NİN OTOMOBİLİ: 85 milyonun ortak gururu olan Türkiye’nin Otomobili Togg’un Gemlik Kampüsü’nü, Cumhuriyetimizin 99. yıldönümünde büyük bir coşkuyla açtık. Togg’un 115 tedarikçisinden 86’sı yerlidir. Fikri mülkiyet hakları yüzde 100 bize ait olduğu için, bu yerlilik oranlarını çok daha yukarılara taşıyabilmek yine bizim elimizde.

BİN 571 ŞARJ İSTASYONU: Bu amaçla, elektrikli araçların kullanımını yaygınlaştıracak şarj istasyonlarının kurulumu noktasında geçen sene sözünü verdiğimiz adımları attık. Uygulamaya aldığımız Elektrikli Araçlar Hızlı Şarj İstasyonu Destek Programı’yla, Nisan ayına kadar 81 ilimizde 1571 şarj istasyonu kurulacak.

OSB SAYISINDAKİ ARTIŞ: Bakanlığımız kaynaklarıyla desteklediğimiz organize sanayi bölgelerinin sayısını 192’den 345’e çıkardık. Sadece son bir yılda 18 yeni OSB kurduk. Bugün 124 OSB’mizde tahsis edilebilecek tek bir boş parsel dahi kalmadı. Yatırımcıların taleplerine yetişebilmek için 33 yeni OSB kurmak üzere çalışmalarımızı sürdürüyoruz.

OSB’LERDE YEŞİL DÖNÜŞÜM: Dünya Bankası ile yürüttüğümüz 250 milyon avroluk finansman programıyla, 54 OSB’nin yeşil dönüşümünü destekliyoruz. Ergene Nehri’nin kirliliğini önlemek üzere 2,5 milyar lira destek verdiğimiz, Ergene Havzası Organize Sanayi Bölgeleri Müşterek Atıksu Arıtma Tesislerinden 5’ini tamamladık.

TÜBİTAK TEMİZ ENERJİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ: Şu anda arıtma tesislerinde günlük 160 bin metreküp atık su arıtılıyor. Ayrıca, iklim hedeflerimize yönelik bilimsel araştırmaları koordine etmek üzere; TÜBİTAK Temiz Enerji, İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırma Enstitüsü’nü Konya’da kuruyoruz.

PROJE BAŞINA 2 MİLYON LİRA DESTEK: KOSGEB ile KOBİ’lerin karbon emisyonlarının azaltılmasına yönelik Ar-Ge, inovasyon ve ürün geliştirme projelerine, proje başına 2 milyon liraya kadar destek sağlıyoruz. AB Yeşil Mutabakatına uyum kapsamında; demir-çelik, alüminyum, çimento ve gübre üretiminde emisyonların azaltılmasına yönelik paydaşlarımızla birlikte hazırladığımız sektörel ve teknolojik yol haritaları tamamlanmak üzere.

MODEL FABRİKALAR: Kocaeli, Denizli, Eskişehir, Samsun, Trabzon ve Malatya’da Model Fabrikalar kuruyoruz. Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü ile “Dijital Yol” projesini başlattık. AB’nin 7,5 milyar avro bütçeli Dijital Avrupa Programına 2023 yılı itibarıyla dahil oluyoruz. Böylece, işletme ve araştırmacılarımızın, kurulacak inovasyon merkezleri, süper bilgisayarlar, yapay zekâ test merkezleri ve açık veri alanları gibi dijital altyapılardan faydalanmalarını sağlayacağız.

MEGA TEKNOLOJİ KORİDORU: Göreve geldiğimizde sadece 2 olan Teknopark sayısını, verdiğimiz 2,2 milyar liralık hibe desteğiyle 96’ya çıkardık. Buralardaki 9 bine varan girişimin 44 bin 375 projesini destekledik. Bugün 59 ilimize yayılmış Teknoparklarda, tam 87 bin 772 araştırmacı görev yapıyor. İstanbul-İzmir-Kocaeli üçgeninde inşa ettiğimiz mega teknoloji koridoru her geçen gün genişliyor.

BİLİŞİM VADİSİ: Bu yıl Bilişim Vadisi İstanbul’u faaliyete geçirdik, Bilişim Vadisi İzmir’in de temelini attık. Bilişim Vadisi Bakü için de imzaları önümüzdeki aylarda atacak. Vadimizi uluslararası bir marka yapma yolunda önemli bir eşiği aşmış olacağız. Tersine beyin göçünü teşvik eden ve genç fikirlere ev sahipliği yapan kuluçka merkezi desteklerimizin kapsamını genişlettik. Artık teknoparkların dışında kurulan kuluçka merkezleri de desteklerimizden faydalanabiliyor.

GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ: Teknoparklar ile Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde uzaktan çalışma imkânlarını genişlettik. KOSGEB’le bu yıl yaklaşık 106 bin vatandaşımıza girişimcilik eğitimi verdik. 8 binine kadın girişimcilerin öncülük ettiği 20 bin yeni işletmenin kurulmasını sağladık. Yine KOSGEB’le desteklediğimiz Teknoloji Geliştirme Merkezlerinin sayısını 17’ye yükselttik. Bu sene kurduğumuz 7 TEKMER’de; finansal teknolojiler, biyoteknoloji ve mobilite gibi tematik alanlarda özgün projeler geliştiriliyor.

AR-GE HARCAMALARI: Yaptığımız çalışmalar ve verdiğimiz destekler sayesinde Türkiye’de Ar-Ge harcamalarının GSYİH içerisindeki payı binde beşten yüzde 1,13’e çıktı. Daha da önemlisi, özel sektörün toplam Ar-Ge harcamalarındaki payı yüzde 29’dan yüzde 71’e yükseldi. Özel sektör Ar-Ge harcamalarının yarısından fazlası hükümetlerimiz döneminde hayata geçen Ar-Ge merkezlerinde gerçekleşti. 2002 yılında yalnızca 40 bin olan tam-zaman-eşdeğer Ar-Ge personeli sayısı 5 kat artarak 222 bine ulaştı. Sadece bir yılda 23 bin yeni araştırmacı Türkiye’nin Ar-Ge ordusuna dâhil oldu.

YAPAY ZEKA KÜRESEL ORTAKLIĞI: Avrupa Birliği ile “Bilim, Araştırma, Teknoloji ve Yenilik” alanında Yüksek Düzeyli Diyalog mekanizmasını ilk defa kurduk, ilk toplantıyı bu ay Brüksel’de gerçekleştirdik. Bugün itibarıyla yapay zekâ çalışmalarında önemli bir referans noktası olan Yapay Zekâ Küresel Ortaklığının (GPAI) üyesi olduk.

MESLEKİ EĞİTİM MERKEZLERİ: OSB’lerde aranan eleman ihtiyacını müşterek katkılarla karşılaşmak amacıyla Türkiye genelindeki OSB’lerde 90 Meslek Lisesi açtık. Bu okullarda hâlihazırda 80 bin öğrencimiz eğitim görüyor. Teori ile pratiği başarıyla buluşturan, eğitim-öğretimde kamu-özel sektör dayanışmasını güçlendiren Mesleki Eğitim Merkezlerinde 1 milyonun üzerinde gencimize eğitimler veriliyor.

DENEYAP TEKNOLOJİ ATÖLYELERİ: 2019’da verdiğimiz sözü tuttuk; 81 ilimizin tamamında artık en az bir Deneyap Teknoloji Atölyemiz var. Bugün itibarıyla 17 bin 920 evladımız Deneyap Türkiye projesi kapsamında ücretsiz eğitimler alıyor. Kendi kendine öğrenme metoduyla nitelikli yazılımcı yetiştiren İstanbul ve Kocaeli’deki uluslararası Ekol 42 okullarından her yıl 750 yazılımcıyı ekosisteme kazandırıyoruz.

LİSANS ÖĞRENCİLERİNE BURS: Bu yıl, 81 ilimizdeki 4 bin 860 okulda 500 bin öğrencimizin projelerini sergilediği bilim fuarları gerçekleştirdik. Temel ve beşerî bilim alanlarının gelişimini teşvik etmek üzere 2 bin 850 lisans öğrencimize başarı bursu verdik.

ARAŞTIRMACILARA DESTEK: Ar-Ge merkezlerinde ve teknoparklarda istihdam edilen Temel Bilim Mezunu araştırmacılara 49 milyon lira maaş desteği sağladık. Aynı desteği bundan sonra Uzay, Havacılık, Endüstriyel Tasarım, Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji gibi bölümlerden mezun araştırmacılara da sağlayacağımızın müjdesini ilk kez buradan duyurmak istiyorum.

TÜBİTAK STAR PROGRAMI: TÜBİTAK Stajyer Araştırmacı Programıyla (STAR bursu) desteklediğimiz lisans öğrencisi sayısı 5 bini aştı. Desteklediğimiz doktora ve doktora sonrası bilim insanlarımıza, uluslararası saygın kurumlarda bir yıllığına araştırma deneyimi imkanı sunuyoruz. Bu sene desteklediğimiz 3 bine yakın araştırmacı, tecrübe kazandıktan sonra ülkemize dönerek Ar-Ge ve yenilik ekosistemimize güç katacak.

ÇIĞIR AÇICI PROJELER: Uluslararası Lider ve Genç Araştırmacı Programı ile ülkemize gelen 190 üst düzey araştırmacı 683 doktora öğrencisi yetiştiriyor, birlikte çığır açıcı projelere imza atıyor. Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Programı kapsamında Avrupa Birliği ile desteklediğimiz 100 seçkin uluslararası araştırmacı çalışmalarını ülkemize taşıdı. Bu yıl ayrıca, 205 farklı üniversiteden 12 bin araştırmacımızın bilimsel makalelerini destekledik.

GÖKYÜZÜ GÖZLEM ETKİNLİKLERİ: 7’den 77’ye herkesin uzaya olan ilgisini artırmak için Gökyüzü Gözlem Etkinlikleri düzenliyoruz. Antalya, Diyarbakır, Van ve Erzurum’da düzenlediğimiz etkinliklerde 34 bin astronomi meraklısını yıldızlarla buluşturduk.

TEKNOFEST: Dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji festivali TEKNOFEST ile bu sene de tarih yazdık. TEKNOFEST Karadeniz ve TEKNOFEST Azerbaycan’da 43 kategoride düzenlediğimiz yarışmalara 600 binden fazla gencimiz başvurdu.

TEKNOLOJİK TAYFA: TRT Çocuk’un sevilen animasyonu Rafadan Tayfa ile hazırladığımız Teknolojik Tayfa Gösterisi, 25 ilde yaklaşık 250 bin evladımıza Milli Teknoloji Hamlesi ruhunu aşıladı. “Herkes için bilim” anlayışıyla bu yıl, özel gereksinimli vatandaşlarımızın eğitimine yönelik yeni bir destek programı başlattık.

KOBİ’LERE DESTEK: Yılbaşından bu yana KOBİ’lerimize 8,3 milyar lira kaynak sağladık. Bu kaynağın yaklaşık 7 milyar lirasını, Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı Destek Programı kapsamında pandemiden etkilenen 47 bin 615 işletmeye aktardık. Meslek lisesi ya da üniversiteden yeni mezun 89 bin 970 genç, KOSGEB’in bu programı sayesinde ilk kez istihdam edildi. KOBİ finansman destekleri ile 1,2 milyar liralık kredi hacmi oluşturduk. İstanbul, Artvin, Düzce, Rize, Van, Edirne, Kastamonu, Bartın, Zonguldak, Karabük, Sinop ve Ordu illerinde yaşanan afetlerden etkilenen 2 bin 870 işletmeye faizsiz kredi desteği sağladık.

YERLİLEŞTİRME YATIRIMLARI: Teknoyatırım ve Stratejik Ürün Destek Programları kapsamında, KOBİ’lerimiz son 1 yılda 81 yerlileştirme yatırımı yaptı. Dijital Dönüşüm Danışmanlığı Desteği ile işletmelerin mevcut durumlarını analiz ediyor, dijitalleşmeye yönelik bulut bilişim, nesnelerin interneti ve robotik yatırımlarını destekliyoruz.

YENİ PAZARLARA ERİŞİM: Başlattığımız tedarikçi geliştirme faaliyetleri kapsamında KOBİ’lerimizi global markalarla eşleştirerek yeni pazarlara açılmalarını sağlıyoruz. Ar-Ge, Ür-ge ve inovasyon destekleri kapsamında belirlediğimiz tematik alanlardaki projelere 6 milyon liraya kadar katkı veriyoruz.

15 BİN ARAŞTIRMACI: Bu yıl 2 bin 500’ü KOBİ olmak üzere, 3 bin işletmeye; 177 üniversitenin 8 binin üzerindeki Ar-Ge projesine 2 milyar liraya yakın destek sağladık. Desteklediğimiz akademik Ar-Ge projelerinde 15 bin araştırmacı, 14 bin 300 bursiyer görev alıyor.

TÜRKSAT 6A: TÜBİTAK Merkez ve Enstitülerinde teknolojik bağımsızlığımızı tahkim eden stratejik projeler yürütüyoruz. Ülkemizin ilk metre-altı yüksek çözünürlüklü milli gözlem uydusu İMECE ile Türkiye’nin ilk milli haberleşme uydusu TÜRKSAT 6A’yı 2023 yılında yörüngelerine fırlatıyoruz.

KİMLİK DOĞRULAMA SİSTEMİ: Cebimizdeki kimlik kartlarının ve pasaportların kriptolojik tabanlı elektronik kimlik doğrulama sistemini TÜBİTAK ile biz geliştirdik. Vatandaşlarımızın kritik verileri, yabancı ürünler yerine artık milli olarak geliştirilmiş kart işletim, yönetim ve doğrulama sistemi ile işleniyor ve korunuyor.

MİLLİ UZAY PROGRAMI: Milli Uzay Programı hedeflerimize kararlılıkla ilerliyoruz. Ay Araştırma misyonunda kullanacağımız uzay aracının ve hibrit roketin kavramsal tasarımları ile ön tasarımları tamamlandı, kritik tasarım aşamasına geçildi. Hibrit roket motorumuzun uzay ortamındaki testlerine başladık. Türk uzay yolcusunun seçiminde artık son aşamaya geldik.

BİLİM MİSYONU: Bilim misyonu kapsamında Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yapacağımız deneylere ilişkin hazırlıklarımızı da sürdürüyoruz. Bölgesel Konumlama ve Zamanlama Sistemi Projesi kapsamında Atomik Saat Geliştirilmesi çalışmalarına başladık. Artık sona yaklaştığımız Doğu Anadolu Gözlemevi projesinde, Avrupa’nın en büyük tek parça aynasının montajı tamamlandı. Teleskobumuzdan ilk ışığı önümüzdeki yıl almayı planlıyoruz.

YERLİ PATENT, MARKA VE TASARIM: Sınai mülkiyet hakları alanındaki yükselişimiz devam ediyor. 2002 yılında ülkemizde sadece 73 yerli patent tescillenirken 2021 yılında bu sayı 46 katına çıkarak 3 bin 342 oldu. Dünyada yerli patent başvurularında 14’üncü, marka başvurularında 7’nci, tasarım başvurularında ise 4’üncü sıradayız.

BİLİME TEŞVİK: Türkiye Bilimler Akademisi bilim insanlarımızı ve bilimsel çalışmaları teşvik etmeye devam ediyor. Bugüne kadar Uluslararası Akademi ve Genç Bilim İnsanı Ödülleri kapsamında 598 bilim insanımızı, Bilimsel Telif Eser Ödülleri’ndeyse 219 eser sahibini destekledik. Türk-İslam Bilim Kültür Mirası projesi kapsamında bu yıl 8 eser daha yayımlıyoruz. Cumhuriyetimizin 100. Yılında Türk Maarif Ansiklopedisi, Milli Teknoloji Hamlesi ve Milli Mücadelenin Yerel Tarihleri adlı bilimsel eserleri yayımlayacağız.

STANDARDİZASYON VE BELGELENDİRME: Türk Standardları Enstitümüz, standardizasyon ve belgelendirme çalışmaları ile küresel pazarlara erişimde iş dünyamıza öncülük ediyor. Bu yıl TSE laboratuvarlarında 110 binden fazla deney gerçekleştirdik. 2 bin 316 standart yayımladık. 20 bin ürün belgesi, 9 bin yönetim sistemi belgesi, 30 bin hizmet yeri belgesi, 20 bin eğitim sertifikası düzenledik. Bu hizmetlerle Türk malı sanayi ürünlerinin kalitesinin yükselmesine katkı sağlayarak ülkemizin küresel rekabet gücünü arttırdık.

BÖLGESEL KALKINMA: Bölgesel gelişme politikalarıyla ülkemizin topyekûn kalkınmasına destek veriyoruz. GAP, DAP, KOP ve DOKAP Bölge Kalkınma İdarelerimizle; tarım, hayvancılık, sanayi, altyapı, haberleşme, eğitim, sağlık, kültür, turizm ve sosyal içerme gibi alanlara yönelik projeleri desteklemeye devam ediyoruz. Bugüne kadar 6 bin 159 projeye 8,4 milyar lira kaynak aktardık. 26 Kalkınma Ajansımız eliyle 24 binden fazla projeye yaklaşık 16 milyar lira destek sağlayarak, 26 milyar liraya yakın kaynağı harekete geçirdik.

ÇALIŞAN VE ÜRETEN GENÇLER PROGRAMI: Gençlik ve Spor Bakanlığı ile yürüttüğümüz Çalışan ve Üreten Gençler Programı kapsamında 36 ilde inşa edip yatırımcıların hizmetine sunduğumuz fabrikalarda 60 bin gencimiz istihdam edilecek.

CMDP VE SOGEP: Göç veren bölgelerdeki potansiyeli yüksek şehirlerimizin üretim, istihdam ve ihracat kapasitesini geliştirmek için Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı (CMDP) ile 155 proje tamamladık. Son dört yılda Sosyal Gelişmeyi Destekleme Programı (SOGEP) kapsamında 583 projeye güncel fiyatlarla 1,1 milyar lira kaynak aktardık.

ÜRETEN ŞEHİRLER: Üreten Şehirler Programına 13 ilde 11 projeyle başladık. YER-SİS araştırmasıyla 37 bin köy ve mahalleden en büyük metropollere kadar yerleşim birimleri arasındaki; eğitim, sağlık, ticaret, ulaştırma, iletişim, iş gücü ve lojistik ilişkilerini ortaya koyduk.

AK Parti Bingöl Milletvekili Cevdet Yılmaz başkanlığında toplanan komisyonda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yanı sıra GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, Türk Standartları Enstitüsü, Türk Patent ve Marka Kurumu, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Türkiye Bilimler Akademisi Başkanlığı, Türkiye Uzay Ajansı bütçeleri ile Kalkınma Ajansları (Ankara, Batı Karadeniz, Çukurova, Güney Ege, Kuzey Anadolu, Serhat) Genel Denetim Raporu ele alındı.