2022’DE EMTİA PİYASASI

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ >

Dünya Bankası Emtia Araştırması (Mayıs 2022)…

·        Genel Bakış

Küresel emtia piyasaları, COVID-19, Ukrayna’daki savaş ve iklim değişikliğinin etkilerinin bir sonucu olarak kalıcı şekillerde yeniden şekilleniyor. Dünya Bankası çalışmasına göre önümüzdeki on yıllarda gelişmekte olan ekonomiler için derin etkileri olacak muhtemel bir dönüşüm olabilir.

Nüfus artışı yavaşladıkça ve gelişmekte olan ekonomiler olgunlaştıkça, bazı emtialara olan talebin artması muhtemel olsa da, genel küresel emtia talebindeki büyümenin muhtemelen yavaşlayacağı tahmin ediliyor.

Yenilenebilir enerji altyapısını oluşturmak ve elektrikli araçlar üretmek için gerekli metallere olan talebin önümüzdeki yıllarda artmasının, metallerin fiyatlarını artırması ve bunları ihraç eden ülkelere beklenmedik kazançlar sağlaması muhtemeldir.

Dünya Bankası Grubu Başkanı David Malpass, “Son iki yılda çakışan krizler ve daha düşük karbon yoğunluğuna devam eden geçişin ortasında, emtia piyasaları yeniden şekilleniyor” dedi. “Bu değişikliklerin, üçte ikisi emtia ihracatçısı olan gelişmekte olan ekonomilerde büyüme ve yoksulluğun azaltılması için önemli etkileri olacak. Sağlam bir hedef, emtia piyasalarındaki değişimlerin hem kalkınma hem de çevresel sürdürülebilirlik için iyi sonuçları teşvik etmesidir.”

Analiz, emtia fiyat şoklarının farklı emtia ihracatçılarını farklı şekillerde etkilediğini ve politika çözümlerinin neden her ülkenin özel koşullarını yansıtacak şekilde uyarlanması gerektiğini ortaya koyuyor.

·        Politika yapıcılar ne yapabilir?

o   Mali, parasal ve düzenleyici çerçeveler:

Hükümetler, acil bir durumda hızla dağıtılabilecek kötü gün fonları oluşturmak için yüksek fiyat dönemlerini kullanan bir mali çerçeve oluşturmalıdır. Döviz kuru rejimlerinin, iyi tanımlanmış para politikası çerçeveleriyle birlikte etkin bir şekilde çalışabilmesi için çevik olması gerekir. Düzenleyiciler, özellikle sermaye girişleri ve yabancı para cinsinden borçlarla ilgili olarak, aşırı finansal sektör risklerinin birikmesini önleyecek tedbirler almalıdır.

o   Yükselme-düşüş döngülerini hafifletmek için önlemler:

Hükümetler, emtia fiyat hareketlerinin tüketiciler üzerindeki etkilerini azaltmak için sübvansiyonlara veya ticari korumalara başvurma eğilimindedir. Emtia ihraç eden ülkeler, genellikle tedarikleri düzenlemek için anlaşmalara vararak piyasa oynaklığını azaltmaya çalışırlar. Tarih, bu tür çabaların genellikle maliyetli ve verimsiz olduğunu göstermektedir. Daha iyi bir yaklaşım, fiyat hareketlerine maruz kalmayı sınırlamak için piyasaya dayalı risk mekanizmalarını benimsemektir.

o   Ekonomik çeşitlendirme:

Fosil yakıt talebinde uzun vadeli bir düşüşle karşı karşıya kalan bu tür yakıtları ihraç eden ülkeler, ekonomilerini çeşitlendirmeye devam etmelidir. Büyük ölçüde tarımsal ihracata bağımlı olan düşük gelirli ülkeler, ekonomilerinin diğer sektörlerini genişletmeye yardımcı olan reformlardan da faydalanacaktır. Bu çabalar, insan sermayesi inşa ederek, rekabeti teşvik ederek, kurumları güçlendirerek ve bozucu sübvansiyonları azaltarak desteklenebilir.

·        Çalışma sırasında Mayıs ayında Emtia Piyasası

Daha hızlı enflasyon, artan jeopolitik riskler ve biriken portföy zararlarından korkan yatırımcılar, portföylerini korumak için emtia borsasında işlem gören fonlara yöneliyor. Morningstar’a göre, 2021’in ilk dört ayında 63 milyar dolarlık çıkışa karşılık, bu yıl Nisan ayına kadar 21,4 milyar dolar emtia ETF’lerine aktı. Hem talep hem de arz güçleri yakında fiyatları düşürmeye başlayacak gibi göründüğünden, emtia boğaları yakında heveslerinden pişman olabilir.

Hisse senetleri ve tahviller düşerken emtialar yükselmeyi başardı… Kaynak: Bloomberg

Covid-19’un talep üzerindeki etkisi… Covid-19, Çin’de devam eden karantinalara yol açarak, küresel gayri safi yurtiçi hasılanın %18,1’ini ve üretimin %23,9’unu oluşturan dünyanın en büyük ikinci ekonomisinde dramatik üretim kesintilerine neden oldu. Acı, Çin’in Brezilya, Şili ve Avustralya gibi ülkelerden petrol, bakır ve demir cevheri ithalatının yanı sıra Almanya, Güney Kore ve Tayvan gibi imalat ihracatçılarına da sıçradı. Nomura Holdings Inc.’e göre, Nisan ayında Çin’in demir ithalatı bir önceki yıla göre %13 düşerken, bakır %4 ve araba ve şasi ithalatı %8 düştü.

Arz üzerinde Rusya-Ukrayna etkisi… Rusya’nın Ukrayna’yı işgali de küresel talebi sekteye uğrattı. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) temsilcisi Boubaker Ben Belhassan, Emtia Piyasaları Genel Kurulu BM Resmi Olmayan İnteraktif Diyaloğu sırasında şunları söyledi:

“Ukrayna’da devam eden çatışma, Rusya Federasyonu ve Ukrayna önemli yakıt, gıda ve gübre ihracatçıları olduğundan, tarımsal emtia piyasaları üzerinde özellikle güçlü bir etkiye sahipti. Özellikle gübre fiyatlarının ürün fiyatlarından daha hızlı artması, gübrelerin satın alınabilirliğini ve dolayısıyla üretimde kullanımını azaltmıştır. Rusya Federasyonu ve Ukrayna’dan yapılan ihracatın azalması, uluslararası pazarlarda arz açığı yaratabilir, fiyatları daha da yükseltebilir ve böylece birçok ülkede yetersiz beslenmeyi ve gıda güvensizliğini şiddetlendirebilir. Bu bağlamda, politika önerileri arasında açık gıda, yakıt ve gübre ticaretinin sağlanması, ticaret kısıtlamaları gibi geçici politika önlemlerinden kaçınılması, pazar şeffaflığının güçlendirilmesi, gıda tedarik kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve hassas grupların desteklenmesi yer alıyor.”

Güçlü dolar etkisi… Güçlü dolar, gelişmekte olan ülkelerin emtia talebini, para birimlerinin Mayıs ayı itibarıyla Nisan ayından bu yana ortalama %3 düşmesi ve bugünden itibaren daha da düşmesi nedeniyle sınırladı. Küresel olarak ticareti yapılan 45 büyük emtiadan 42’si dolar cinsinden fiyatlandırılıyor. Tek istisna yün (Avustralya doları), kehribar (Rus rublesi) ve palmiye yağıdır (Malezya ringgiti). Gelişen ekonomi emtia ithalatı, dolar cinsinden borçları ödemek için kıt döviz kullanma ihtiyacının artması nedeniyle de baskı altında. 2018’den 2021’e kadar Şili’nin banka dışı dolar borcu GSYİH’nın %34,7’sinden %50,3’e, Meksika’nın %21,9’dan %30,1’e ve Türkiye’nin %23’ten %28,2’sine yükseldi.

Bugün itibari ile emtia piyasası… S&P Vadeli Emtia Endeksi’ne göre, bu ana faktörler emtia fiyatlarının 9 Haziran’dan bu yana %20 düşmesine neden oldu:

S&P-GSCI Vadeli Emtia Endeksi… Kaynak: CME, Yahoo Finance

Gördüğümüz gibi, eğilim Temmuz ayından bu yana belirsiz görünüyor. Emtia endeksi 650 ile 700 arasında bir konsolidasyon aralığı bulmuş görünüyor. Kesin olan, Makro unsurların ve aşırı hava sorunlarının ortadan kalkmadığı ve en kötüsünün beklendiğidir.

Sonuç? Emtia piyasası, 1Ç22’de diğer tüm piyasalara kıyasla daha iyi performans gösterdi. Diğer bazı varlık sınıfları ciddi düşüşler yaşarken, emtialar etkileyici kazançlar elde ederek kayıplarını dengelemek isteyen birçok yatırımcıyı kendine çekti.

Ne yazık ki jeopolitik olaylar ve Çin’deki COVID krizi bu pazar için büyük bir tehdit oluşturuyor ve 2Ç22 emtiaların tam anlamıyla bunun güvenli liman olmadığını gösterdi. Yıllık zirvesinden %20’lik bir düşüş yaşayan emtia piyasası yakın zamanda herhangi bir toparlanma belirtisi göstermiyor.