Ormanların iklim kriziyle mücadelede etkisi sanılandan büyük

Yeni bir araştırma, ormanların Dünya’yı en az yarım derece daha serin tutmaya yardımcı olduğunu ve insanları iklim krizinin etkilerinden koruduğunu gösteriyor. Buna göre; ormanlar, iklim kriziyle mücadelede düşünüldüğünden çok daha büyük bir rol oynuyor.

Frontiers in Forests and Global Change dergisinde yayınlanan “Ormansızlaşmanın Görünmeyen Etkileri: İklim Üzerindeki Biyofiziksel Etkiler” başlıklı araştırmaya göre; ormanlar, küresel ve yerel sıcaklıklar üzerindeki fiziksel etkilerinden dolayı iklim kriziyle mücadelede düşünüldüğünden çok daha büyük ve karmaşık bir rol oynuyor.

Ormanların karbon emici rolü oldukça iyi biliniyor. Ancak araştırmayla ortaya konan veriler, ormanların karbon depolamanın ötesinde iklim faydaları sağladığını, enerjiyi ve suyu fiziksel olarak dönüştürme biçimleri nedeniyle de havayı serin ve nemli tutmaya yardımcı olduğunu gösteriyor.

Guardian’dan Nina Lakhani’nin aktardığına göre; ormanların karbon yutağı olmasının dışındaki faydalarını ilk kez gözler önüne seren çalışma, Latin Amerika, Orta Afrika ve Güneydoğu Asya’yı kapsayan tropikal yağmur ormanları kuşağının en yerel ve küresel faydaları sağladığını ortaya koyuyor.

Gezegeni daha soğuk tutuyor

Araştırmayı yapan ABD ve Kolombiya’dan bilim insanları, kimyasal bileşiklerden türbülansa ve ışığın yansımasına kadar biyofiziksel etkilerin karbondioksit ile birleştiğinde ormanların, gezegeni en az yarım santigrat derece daha soğuk tuttuğunu tespit etti.

Brezilya ve Guatemala’dan Çad, Kamerun ve Endonezya’ya kadar tropik bölgelerde, soğutma etkisi bir dereceden daha fazla. Bu noktada tüm ormanların birden fazla fayda sunmasının yanı sıra, iklimi sabit tutmada bazı ormanlar diğerlerinden daha önemli görülüyor.

“Bazı politikacılar kanıtları görmüyor”

Uluslararası Tropikal Tarım Merkezi’nde (CIAT) çalışan kıdemli bilim insanı ve çalışmanın ortak yazarı Louis Verchot araştırmaya ilişkin şunları söylüyor:

“Ormanların iklim üzerinde sayısız fayda sağladığına dair artan kanıtlara rağmen, ağaçlar iklim değişikliği arenasında birçok devlet politikasına yön veren isim tarafından hala ‘karbon çubukları’ olarak görülüyor.”

Tropikal bölgelerdeki ormansızlaşma

Araştırmacıların tespit ettiği bir diğer konu, ormanların, soğutma etkili olan gelen enerjiyi yansıtma ve bulutları oluşturma özelliklerine sahip aerosoller oluşturan biyojenik uçucu organik bileşikler (BVOC’ler) adı verilen kimyasallar yayması. 

Ek olarak tropikal bölgelerdeki ormansızlaşma, yerel olarak aşırı ısıyı anında artırıyor; bölgesel ve yerel yağışları azaltıyor.

Tropik bölgeler kritik öneme sahip

Virginia Üniversitesi’nden profesör ve baş yazar Deborah Lawrence, “Biyofiziksel faktörler gezegeni soğutmuyor, ancak ısıyı deneyimleme şeklimizi değiştiriyorlar ve bu önemli” dedi. Deborah Lawrence, “Tropiklerin kalbi gezegenin kalbidir ve bu ormanlar hayatta kalmamız için kritik öneme sahip” diyor.

Dünya ormanlarının daha iyi korunması, genişletilmesi ve daha iyi yönetilmesi birçok uzman tarafından en umut verici doğa temelli çözümler arasında sayılıyor.

Woodwell İklim Araştırma Merkezi’nde tropik program direktörü ve çalışmanın ortak yazarı olan Michael Coe ise şunları söylüyor:

“Şu anda sahip olduğumuz orman örtüsü olmasaydı, gezegen daha sıcak ve hava daha aşırı olurdu. Ormanlar, en kötü küresel ısınma senaryolarına karşı bize savunma sağlıyor.”

Ormansızlaşma neden riskli?

Ormansızlaşmanın biyolojik çeşitlilik, gıda güvenliği ve küresel ısınma üzerinde yıkıcı etkileri bulunuyor. Araştırmalar ormanların uyum sağlama, havayı soğutma ve iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, aşırı sıcaklık ve sellerden koruması açısından önemli olduğunu gösteriyor.

İskoçya’nın Glasgow kentinde Kasım 2021’de gerçekleşen 26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda (COP26) Türkiye’nin de aralarında bulunduğu çok sayıda ülke ormanlar için bir bildirge imzaladı.

Bildirge, ormanları ve diğer karasal ekosistemleri korumak ve restorasyonlarını hızlandırma, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik eden ve ulusal ticaret politikalarını hayata geçirme, kırsal geçim kaynaklarının geliştirilerek dayanıklılığın artırılması, sürdürülebilir tarım ve gıda güvenliğini teşvik edecek politikaların tasarlanması, yerel topluluklar için destek sağlanması ve finansmanın uluslararası hedeflerle uyumlu hale getirilmesinin kolaylaştırılması taahhütlerini içerdi.

Bildirgeye imza atan bu ülkeler dünya ormanlarının yüzde 85’ine sahip. Bu 34 milyon metrekareye denk geliyor. Ancak ülkelerin bu taahhütleri uygulama konusunda ciddi adımları henüz yok; yani orman kaybı tüm dünyada devam ediyor. Hatta Forest Trends’in yağmur ormanlarındaki tahribatla ilgili en son 2021’de paylaştığı bir rapora göre, her yıl çikolata, sığır eti, soya ve palmiye yağı üretimi amacıyla yaklaşık 4,5 milyon hektar ormanlık arazi (Danimarka büyüklüğünde) yasa dışı bir biçimde yok ediliyor.

Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Küresel Orman Uygulamaları Lideri France Price, prmansızlaşmanın durdurulmasına yönelik verilen taahhütlerin acilen uygulanması gerektiğine işaret ederek, “Ormanlar, insan, ekonomik ve sosyal refah için kritik öneme sahip ekosistem hizmetleri sağlıyor ancak ormanlarda endişe verici boyutlardaki kayıp devam ediyor” diyor.