Çanakkale Köprüsü açıldı: Yapımı, maliyeti, işletmecileri

Türkiye’nin mega projeleri arasında yer alan dünyanın en uzun orta açıklıklı 1915 Çanakkale Köprüsü’nün açılışını bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan gerçekleştirdi. Erdoğan, “Otomobil geçişleri ile alakalı fiyatı, 200 lira olarak belirledik” dedi.

1915 Çanakkale Köprüsü, 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi’nin 107. yıl dönümünde AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldı. 

“Dünyanın en uzun orta açıklıklı köprüsü” unvanına sahip 4 bin 608 metre uzunluğundaki köprünün açılışında konuşan Erdoğan, “Otomobil geçişleri ile alakalı fiyatı, 200 lira olarak belirledik” dedi. 

Köprü geçişlerinde ilk hafta ücretsiz olacak.

İnşaatı 5 yıl süren köprünün 2 bin 23 metre uzunluğundaki orta açıklığı bu alanda bir dünya rekoru. Üçer şeritli köprünün toplam uzunluğu ise 4 bin 608 metre. Köprünün kuleleri de 318 metre yüksekliğinde.

Köprünün 2 bin 23 metrelik orta açıklığı Cumhuriyet’in 100’üncü kuruluş yıldönümünü, 318 metrelik çelik kuleleri de Çanakkale Deniz Zaferi’nin kazanıldığı 18 Mart 1915’i sembolize ediyor. Kırmızı-beyaz renge sahip kulelerin Türkiye bayrağını temsil ettiği proje, 334 metreye ulaşan kule yüksekliğiyle dünyanın en yüksek kulelerine sahip asma köprüsü unvanına sahip.

Yapımı 5 yıl sürdü

Gelibolu’ya bağlı Sütlüce ile Lapseki ilçesindeki Şekerkaya mevkisi arasına yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü’nün temeli, 18 Mart 2017’de, Çanakkale Savaşı’nın 102. yıldönümünde atılmıştı.

Köprünün ve devamında Çanakkale-Malkara arasındaki 101 kilometrelik otoyol ve bağlantı yolunun 16 Eylül 2023’te bitmesi ve cumhuriyetin ilanının 100. yılında açılması planlanıyordu. Ancak proje planlanandan bir yıl önce bitince, açılışın ilk aşamada yine 18 Mart 2022’de yapılmasına karar verildi.

Erdoğan’ın doğum günü meselesi

Ancak 17 Şubat’taki kabine toplantısı sonrası konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, köprünün açılışını öne çektiklerini ve 26 Şubat’ta açılışın yapılacağını açıkladı.

Bu tarih, aynı zamanda Erdoğan’ın doğum günü olduğu için tartışmalara yol açtı. Çanakkale Köprüsü’nün planlandığı gibi Çanakkale zaferinin yıldönümü yerine 26 Şubat’ta açılması kararı üzerine yaşanan tartışmalar sonrası Erdoğan, üç gün sonra açılışı yeniden 18 Mart’a aldıklarını sosyal medya hesabı üzerinden duyurdu.

Çanakkale Boğazı’nda kıtalar ilk kez bağlandı

Asya ile Avrupa kıtalarını Çanakkale Boğazı’nda ilk kez birbirine bağlayan 1915 Çanakkale Köprüsü’nün yapımında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü görevlilerinin yanı sıra yaklaşık 5 bin 100 personel ve 740 iş makinesi çalıştı.

Proje kapsamında köprünün yanı sıra iki yaklaşım viyadüğü, dört betonarme viyadük, altı alt geçit köprüsü, 38 üst geçit köprüsü, beş köprü, 43 alt geçit, 115 çeşitli boyutlarda menfez, 12 kavşak (devlet yolu üzerindeki kavşaklar dahil), dört otoyol hizmet tesisi, iki bakım işletme merkezi ve altı ücret toplama istasyonu inşa edildi.

Çanakkale Savaşı kahramanlarından Seyit Onbaşı’nın sırtında taşıdığı top mermisini sembolize eden, 4 kulenin de tepesinde yer alacak, her biri 75 ton ağırlığında ve 20,5 metre yüksekliğindeki 4 top mermisi figürünün montajı ise sürüyor.

Ayrıca, Malkara-Çanakkale Otoyolu ve 1915 Çanakkale Köprüsü ile Marmara ve Ege bölgelerindeki limanlar, demir yolu ve hava ulaşım sistemlerinin kara yolu ulaşım projeleriyle entegrasyonu sağlanacak, bu bölgelerde ekonomik gelişime ve sanayinin ihtiyaç duyduğu dengeli bir planlama ve yapılanmanın oluşturulmasına imkan sunulacak.

Yap-işlet-devret modeliyle yapıldı

Köprü, yap-işlet-devlet modeliyle “Daelim-Limak-SK E&C-Yapı Merkezi Türk-Kore Ortak Girişimi” tarafından inşa edildi.

• NOT: Yap-İşlet-Devret modeli, kamu için yapılan altyapı yatırım veya hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanması; proje bitiminde de sözleşmede belirlenen süre içinde bu hizmet bedelinin işletme gelirleriyle geri ödenmesi esasına dayanıyor.

Karayolları Genel Müdürlüğü, 1915 Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi’nde benimsenen Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli çerçevesinde Türkiyeli ve Koreli firmaların oluşturduğu bir konsorsiyumu görevlendirdi. Konsorsiyum ortaklarının projeye münhasır kurduğu ortak girişim şirketine Çanakkale Otoyol Köprüsü İnşaat Yatırım İşletme A.Ş. adı verildi.

Görevli şirketin ortakları Türkiye’den Limak ve Yapı Merkezi ile Güney Kore merkezli DL E&C ve SK ecoplant firmaları oldu.

• NOT: Limak Holding, son dönemde devletten Çanakkale Köprüsü ve Çanakkale Otoyolu, İstanbul Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı’nın bazı pistlerinin yapımı ve yenilenmesi, bazı baraj ve hidroelektrik santraller ile Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı ihalelerini almıştı.

Projenin maliyeti

17 Şubat’ta yaptığı açıklamada Erdoğan, projenin maliyetiyle ilgili de “Projenin inşasını 2 milyar 545 milyon Euro yatırım tutarıyla tamamladık” açıklaması yaptı. Limak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Özdemir ise bir gazeteye verdiği röportajda maliyetin 3,1 milyar Euro’yu geçtiğini açıkladı.

Aynı haberde Yapı Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu da proje için devletten hiçbir ödeme yapılmadığını; köprü ve otoyolların 11 yıl boyunca konsorsiyum tarafından işletileceğini yani geçiş ücretlerini kendilerinin alacaklarını, 11 yıl sonra devlete devredileceğini söyledi.

Ücretler ve garantiler

Köprünün geçiş ücreti için 15 Euro daha önce dile getirilse de henüz resmen açıklanmadı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, hafta başında “Yatırım miktarı var. Her yıl olan işletme maliyeti ve finans maliyeti var. Bunu vatandaşımıza yansıtırken en uygun şekilde yansıtacağız. Cumartesi günü en az yük getirecek bedeli açıklayacağız. Sayın Cumhurbaşkanı resmi açılışla bunu da açıklayacaktır” dedi.

Eğer beklendiği gibi 15 Euro olarak açıklanırsa, bugünkü kurlar üzerinden köprü geçiş ücreti yaklaşık 250 lira olacak.

Yap-işlet-devret modeliyle konsorsiyumla Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan sözleşmede, köprüden yıllık geçiş için hazine garantisi verilen araç sayısı 16 milyon 425 olarak belirlendi. Bu da günlük 45 bin araç yapıyor.

Bu sayının altında araç geçişi olursa, geçiş ücreti ile eksik kalan araç sayısı çarpılacak ve bu para garanti kapsamında Hazine’den alınacak.

Geçiş garantisini sağlamak mümkün mü?

CHP Altyapı ve Enerji Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçiş yapan araç sayısının günlük 10 binin altında olduğunu söylüyor. Çanakkale Boğazı’nda feribot seferleri yapan GESTAŞ firmasının Covid-19 salgını öncesi, 2019 verilerine göre de tüm hatlarda (sadece Çanakkale Boğazı geçişleri değil) günlük feribotla araç geçiş sayısı 12 bin 500’e yakın.

Pandemiyle başlayan seyahat kısıtlamalarının kalkması sonrası araç geçiş sayılarına dair güncel veriler henüz kamuoyuyla paylaşılmadı. Ancak Hazine’den ödeme yapılmaması için bu sayının günlük 45 bine ulaşması, yani en az üç katı kadar artması gerekiyor.

Hükümet kanadı reddediyor

Cumhurbaşkanı Erdoğan ise hem bu duruma dikkat çekti hem de “devletin kasasından bir kuruş çıkmayacağını” söylüyor:

“Diyorlar ki e fiyatlar?.. Yüklenici firmaların kendi imkanlarıyla bütün bu yatırımı yapıp ondan sonra da yaptığımız ihaleyle bedelini devlet olarak biz kendilerine ödüyoruz. Devletin kasasından bir kuruş çıkmıyor. Geçen vatandaş bedelini ödüyor, açık mı var? Açığı da devlet o yüklenici firmaya ödüyor.”

15 Mart’ta köprünün ücretlerine ilişkin açıklama yapan Bakan Karaismailoğlu ise üretime 5,4 milyar Euro’luk katkı sunacağını iddia etmişti:

“Projemizle zamandan 382 milyon Euro, akaryakıt tüketiminden 31 milyon 300 bin Euro, 3 bin 234 ağaca eş değer karbon salınımdaki azalmayla çevresel olarak 1 milyon 900 bin Euro tasarruf edilecek. Böylece toplam tasarruf tutarı yıllık 415 milyon Euro’ya ulaşacak. Projenin 1,5 yıl önce açılmasıyla ekonomiye 628 milyon Euro katkı sağlanmış olacak.

“Köprü ve otoyolun gayrisafi yurt içi hasılaya etkisi 2 milyar 442 milyon Euro, üretime etkisi ise 5 milyar 362 milyon Euro olacak. Dev proje yıllık 118 bin kişiye istihdam sağlayacak.”