Emtia Piyasası Risk Dinamikleri

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ >> Rusya’ya yaptırımlar ve emtia arzı… Putin’in Ukrayna’nın doğusunda iki ayrılıkçı bölgeyi tanıması ve barışı korumak için askerlerini oraya göndermesi Batı dünyasının tepkisini çekti ve tansiyonu yükseltti.Batı, Ukrayna krizi konusunda Rusya’ya yaptırımlar uygularken, bu sabah Putin’in askeri operasyona girişmesi sonrasında paketin duruma göre genişletilmesi söz konusu olabilir. Rusya’ya yönelik ilk yaptırım turu görece etkisizdi – örneğin, yaptırım uygulanan bankalar askeri ve devlet kalkınma bankası olduğundan, Rusya’yı gerçekten sakat bırakacak hiçbir şey yok ve en önemlisi Rusya ile iş yapan enerji şirketlerine herhangi bir yaptırım uygulanmamıştı. Ancak Biden’ın Nord Stream 2 ve askeri operasyon ilanı sonrasında ciddi ilave yaptırımlar ile ilgili yaptığı açıklama önemli. Biden, Nord Stream 2 AG ve şirket görevlilerine yönelik yeni ABD cezalarını duyurdu. Almanya daha önce yaptığı açıklamada, Rusya’dan gelen Nord Stream 2 doğalgaz boru hattı için sertifikasyon süreçlerini durdurduğunu duyurmuştu. Petrol fiyatlarındaki yükselişi yumuşatmak amacıyla ABD’nin stratejik rezervleri devreye sokması bekleniyor.

Finansal yaptırımlar… Biden’ın, Rusya’ya karşı ilk devreye koyduğu finansal yaptırımlar ilk aşamada iki Rus bankası, VEB Bank ve Rusya’nın askeri bankası Promsvyazbank’ı etkileyecek. Ayrıca, bu ilk yaptırım paketi, Rus hükümetinin borcunu da etkileyecek. Batı, bu hamleyle genellikle Rusya’yı Batı finansmanından koparmayı hedefliyor. Biden, yaptığı açıklamada, ilk yaptırım paketinin Rus seçkinleri ve aile üyelerine uygulanacağını da belirtti. Buna ek olarak, Avrupa Birliği, Rus Dumasının birçok üyesine kısıtlamalar getirdi. Bireysel bazda, güvenlik örgütü FSS başkanı Denis Bortnikov ve ülkenin en önemli bankalarından VTB’nin başkan yardımcısı oğlu Aleksandr Bortnikov öne çıkan isimler. İngiltere ise listeye Putin’e yakın Gennady Timchenko, Boris Rotenberg ve Igor Rotenberg’i koydu. Ayrıca Avrupa Birliği, Rus devlet tahvillerinin satın alınmasını yasakladı. Üst düzey bir ABD’li yetkili, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığı devam ederse yaptırımları ülkenin en büyük bankaları Sberbank ve VTB’ye yönelik genişletebileceklerini belirtti.

Yeni kaynak ve güncel arayışlar… Rusya ekonomisi, Rusya’nın federal bütçesinin yaklaşık yarısını oluşturan ham petrol, petrol ürünleri ve doğal gaz satışından elde edilen gelirlerle emtia ihracatına büyük ölçüde bağımlıdır. Rusya’nın başlıca ihracatı: yakıtlar ve enerji ürünleri (sırasıyla ham petrol ve doğal gazın %26’sını ve %12’sini oluşturan toplam sevkiyatların %63’ü); metaller (%10); makine ve teçhizat (%7,4); kimyasal ürünler (%7,4) ve gıda maddeleri ve tarım ürünleri (%5). Ana ihracat ortakları: Çin (%12), Almanya (%9), Hollanda (%8,4), İtalya (%5,8), Belarus (%4,7), Türkiye (%4,4) ve Japonya (%4,1).Rusya’da toplam ABD Doları ihracatı, 2021 yılının üçüncü çeyreğinde 134.415 Milyon ABD Doları iken, 2021 yılının dördüncü çeyreğinde 152.932 Milyon ABD Doları’na yükseldi.

Rusya’nın toplam ihracatı… Kaynak: Trading Economics, Bloomberg

Küresel arz anlamında emtia grubunun ve yatırım anlamında değerli metallerin fiyatlarının yeni dönemde yükselişte olabileceğini görüyoruz. Rusya ile alakalı bu durumdan emtia grubunun tamamı etkilenecektir. Başta enerji olmak üzere ticari akışın önemli ölçüde sekteye uğraması ihtimali görünüyor. Rusya’nın ihracat anlamında Latin Amerika ve Çin’e daha fazla yönelmesi, Avrupa’nın ise enerji ithalatında Katar LNG’sine daha fazla yönelmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarını çoğaltması olası. Şu ayrıntı önemli olabilir: Katar Enerji Bakanı, ne kendi ülkesinin ne de başka bir ülkenin Avrupa’ya LNG tedarikçisi olarak Rusya’nın yerini alabilecek kapasiteye sahip olduğunu duyurdu. Rusya, arzı kesmese de birim fiyatları artırarak kendisine bağımlı olan tarafları ekonomik anlamda daha çok zorlayabilir.

Rusya’nın ihracat kalemleri… Kaynak: Trading Economics, Bloomberg

Küresel talep, otomotiv endüstrisindeki talep dengesi ve arz sıkıntıları, teknolojik üretim ve bu kapsamda da aksam tedariki gibi unsurlarda oluşan fiyat oynaklığının Rusya kaynaklı arz aksamaları ile artmasını da bekleyeceğiz. Bu da başta üretimi Rusya ile doğrudan ilişkili olan paladyum, nikel, alüminyum, platin, rodyum gibi grupları etkileyecektir. Korunma talebi, artı sanayi kullanımı açısından da ihtiyaç olan gümüş de bu noktada rağbet görebilir. Altın ise güvenli bir yatırım aracı olarak talep görecektir.

İhracat rotalarının kaydırılması, yeni dinamikler göreceğimiz anlamına da gelir. Çin ekonomisinin yavaşlaması bir eksi bu anlamda, arz sınırı kaynaklı etkenler ve ticaret kotaları ise buradaki hareket alanını yavaşlatıyor. Çin’in de tabii bu arada hava kirliliğini azaltmak için kömür gibi klasik yakıtlardan temiz enerjiye doğru yatırımları söz konusu. Avrupa da benzer şekilde yenilenebilir enerji avantajlarını çoğaltacaktır. Yeni dönemde güneş enerjisi ve elektrikli araç teknolojisi ciddi bir yatırım hikayesi oluşturacak görünüyor.

Sonuç? Enflasyonu kontrol etmek gelişmiş ülkelerde gitgide zorlaşıyor ve yeni risk dinamikleri durumun politika geçişi ile yönetilmesini de güçleştirecektir. Mal ihracatı ve boru hattı akımlarında, hem askeri kartların hem de ekonomik yaptırımların uygulanmasıyla ortaya çıkabilecek sıkıntılar ciddi bir fiyat baskısına yol açacaktır. Bu noktada, piyasa konumlanmasını çok ince düşünmek gerekir. Ukrayna ve Rusya arasındaki kriz canlı kaldıkça, kısa dönemde izleyeceğimiz bu gündemin etkilerinin yansıması söz konusu olacaktır. İşin çatışmaya dönme olasılığı, stratejik dengeler nedeniyle işin görece düşük ihtimalli tarafında. Hem ekonomik yük, hem de siyasi sorumluluk bakımından tehdidin realize olmasındansa, tehdidin realize olmayan bir şekilde varlığını sürdürmesi daha mantıksal. Rusya’ya uygulanmaya başlanan bu yaptırımlar devam edecek gibi görünüyor. Piyasalar, artan gerilimlerin, artan siber saldırı riskinin ve jeopolitik, ekonomik ve kredi koşulları, enerji ilişkileri, tarım fiyatları ve emtia ticareti için bunlara karşılık gelen yaptırımların etkilerine hazırlanıyor.