TCMB: Kur korumalı mevduatta faiz, yurtdışı yerleşikler ve şirketlere ilişkin uygulama esasları…

ENVER ERKAN, TERA YATIRIM BAŞEKONOMİSTİ >> Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre, dövize endeksli lira hesaplarda uygulanacak azami faiz oranını belirleme yetkisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na ait olacak. Gazetede yer alan bir diğer karara göre yurt dışında yaşayan Türkler dövize endeksli lira vadeli mevduat hesabı açabilecek. Hükümet, varlıklarını yabancı para biriminden değiştiren firmalara vergi muafiyeti sağlayan yasayı da Cumartesi günü Resmi Gazete’de yayınladı. Program kapsamında, katılımcı şirketler, hükümet tarafından teşvik edilen dövize endeksli lira mevduatlarına fon aktardıklarında kazançları üzerinden gelir vergisi ödemek zorunda kalmayacaklar. Tebliğlerin esaslarına göre;

·        Merkez Bankası, bankanın mevduat hesabına uygulanacak azami faiz oranını belirlemeye yetkilidir.

·        Döviz kuru üzerinden Türk Lirası’na çevrilen hesaplarda, Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında; Kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarındaki yabancı para birimlerini dördüncü geçici vergi döneminin başvuru tarihine kadar Türk Lirası’na çevirmeleri ve bu şekilde elde edilen Türk Lirası varlıklarının Türk Lirası mevduat ve açılan katılma hesaplarında değerlendirilmesi halindeki kazançlar kurumlar vergisinden muaftır.

·        Yurt dışında yerleşik vatandaşların ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz katılma fonu hesap bakiyeleri, hesap sahibinin talep etmesi halinde kur üzerinden Türk Lirası’na çevrilir ve YUVAM hesabı açılır.

·        YUVAM hesapları 3, 6, 12 ve 24 ay vadelerle açılabilmektedir.

·        Mevduat ve katılım fonu sahibine, YUVAM hesaplarına tahakkuk ettirilecek faiz/kar payı ile hesap açılışındaki ve vade sonundaki döviz kuru karşılaştırıldığında daha yüksek oranda ve ek gelir tutarı toplamı kadar ödeme yapılacaktır.

·        Vade oranının dönüşüm oranından düşük olması durumunda banka, hesap sahibine anapara + faiz/kar payı öder.

·        Merkez Bankası YUVAM hesap sahiplerine döviz koruması sağlayacak olmakla birlikte, hesapların vadesine göre değişen oranlarda ek getiri sağlanabilecektir.

o   3 Ay Vade: %0

o   6 Ay Vade: %1

o   12 Ay Vade: %1.50

o   24 Ay Vade: %2

Liralaşma stratejisi altında TL’ye olan talebi artırmak için uygulanan ürünler kapsamındaki tebliğler dönüşüm devam ederken de şekillendirilme ihtiyacı duyuyor. Bu ürünler Merkez Bankası’nın ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kamu maliyesinden ciddi bir taviz vermek pahasına üstlendiği birtakım olağanüstü teşvikler kapsamındadır ve döviz kurunun öngörülen faiz oranlarının üzerinde artış göstermesi kamu kaynakları üzerindeki yükün artması demek olacaktır.

Aslında, döviz korumalı mevduat hem bireyler hem de şirketler için ücretsiz opsiyonlar sunar. Döviz kuru nereye giderse gitsin döviz kuruna eşdeğer bir getiri elde etmek için, özellikle şirketleri de kapsadığı için belirli bir teşvik etkisi olurdu ve döviz korumalı hesaplardan kaynaklanan gelirlere vergi muafiyeti getirilecekti. Öte yandan, Merkez Bankası’nın mevzuatta yer alan ayrıntı ve faiz esaslarına ilişkin tebliği bu talebi sınırlayabilir. Merkez Bankası’ndan bankalara dövizden TL’ye geçişi sınırlayabilecek tebliği, şirketlerin teminat olarak döviz korumalı Türk lirası mevduatı kullanarak bankalardan kredi kullanmalarının engellenmesini öngörmekte. Firmaların likiditelerini 6 ay süreyle bağlamaları ve kredi kullanımında teminat karmaşıklığı nedeniyle dövize endeksli mevduatın karma yapısı, dövizden geçişte beklendiği kadar etki yaratmayabilir. Özellikle şirketler tarafından döviz kredisi kullanımına ilişkin dövize endeksli mevduata dayalı limitler daha az dönüşüme neden olabilir. Bununla ilgili ek mevzuat oluşturulursa eğer, sektörlerden gelen talep ve geri dönüşler kapsamında olabilir.

Merkez Bankası’na ilişkin faiz tebliğinde tüm vadelerde faiz oranlarını kontrol etme yetkisinin verildiği görülmektedir. Bu durum, 3 aylık vadede politika faizi + 3 olarak belirlenen tavanın, banka faizlerinin daha yüksek olduğu diğer uzun vadeli vadelerde de olabileceğini göstermektedir. Döviz talebinin bastırılması ve TL bazlı mevduat faiz oranının sınırlandırılması durumunda, enflasyonun %40-50 arasında seyrettiği bir ortamda dövize endeksli mevduatın reel getirileri negatif kalacaktır. 2022 yılında enflasyonun bir neslin en yüksek seviyesinde seyredeceği ve liraya olan talebin faiz dışı araçlarla oluşturulmak istenmesi döviz kuru tahminini zorlaştırıyor. Dolarizasyon ağırlığı halen %60’ın üzerinde olduğu için dövize endeksli mevduatların dönüşüm etkisinde oyunun kurallarını değiştiren bir etki gözlemlemekten uzak bir aşamadayız.