Fortune 500 Türkiye araştırmasının sonuçları açıklandı: Satışlar hız kesti, kârlar düştü, istihdam daraldı

Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye Araştırması’na göre, şirketlerin 2020 yılı net satışları bir önceki yıla göre yüzde 6,3 artarak 1.9 trilyon TL’ye yükseldi. Bu durum Fortune 500 Türkiye Araştırması’nda son 10 yılda görülen en düşük büyüme oranı olurken, son yıllarla kıyaslandığında da büyümenin önemli oranda hız kestiği görülüyor. Şirketlerin 2020 yılı net kârı bir önceki yıla göre yüzde 15 düşerken, çalışan sayısı da 2015 yılından bu yana ilk defa azaldı.

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş, uzun yıllardır Fortune 500 Türkiye’nin bir numarası olan TÜPRAŞ’tan zirveyi aldı.

Fortune Türkiye ve CRIF Türkiye’nin 2008 yılından bu yana birlikte gerçekleştirdiği ve Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin listelendiği ‘Fortune 500 Türkiye-2020 Araştırması’nın sonuçları açıklandı. Fortune Dergisi Yayın Yönetmeni Şule Laleli, Fortune 500 Türkiye Editörü ErsanTaylan ve CRIF Analitik Birim Müdürü Yavuz Arsoy’un katılımıyla düzenlenen basın toplantısında sonuçlar kamuoyu ile paylaşıldı. Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde yer alan şirketlerin net satışları bir önceki yıla göre yüzde 6,3 oranında artarak 1 trilyon 939 milyar TL’ye yükseldi. 2018 yılında yüzde 31,8, 2019 yılında yüzde 14,9 artış göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılında şirketlerin net satış gelirlerindeki artışın önemli oranda hız kestiği görülüyor. Ayrıca 2020, Fortune 500 Türkiye şirketlerinin son 10 yılda büyüme anlamında en düşük performansı gösterdikleri yıl oldu. ÜFE ile arındırıldığında ise net satışların reel olarak yüzde 15,1 oranında düştüğü görülüyor. Fortune 500 Türkiye-2020 Araştırması, bu anlamda küresel salgın nedeniyle tarihte benzeri görülmeyen belirsizlik ve arz-talepte yaşanan şokların, şirketler ekosisteminde yarattığı olumsuzluğu net olarak ortaya koyuyor.

Zirvenin yeni sahibi EPİAŞ

Bu yıl 14’üncüsü açıklanan, finansal kurumlar ve holding dışındaki tüm sektörleri kapsayan Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde en önemli değişim zirvede yaşandı. Enerji Piyasaları İşletmesi A.Ş (EPİAŞ), uzun yıllardır Fortune 500 Türkiye’nin bir numarası olan TÜPRAŞ’ı geçerek, zirvenin yeni sahibi oldu. 2020 yılında net satış gelirlerini bir önceki yıla göre yüzde 20,3 artırarak 105.8 milyar liraya çıkaran EPİAŞ, açık ara Fortune Türkiye 500 sıralamasının birincisi oldu. EPİAŞ’ın Fortune 500’de yer alan şirketlerin toplam net satış gelirlerinden aldığı pay ise yüzde 5,5 oldu. Net satış gelirleri itibariyle zirveye çıkan EPİAŞ, 78.5 milyon TL Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (FVÖK) ile kâr sıralamasında listede ancak 316’ıncı sırada yer alabildi. Petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün ve talepte meydana gelen azalışın sonucu üretimdeki daralmanın etkisiyle 2020 yılında bir önceki yıla göre net satış gelirleri yüzde 29,4 oranında düşerek 63.2 milyar lira olan TÜPRAŞ, Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde ikinciliğe geriledi. 2020 yılında net satış gelirini bir önceki yıla göre yüzde 38 artırarak 55.5 milyar liraya çıkaran BİM, uzun yıllardır sürdürdüğü istikrarlı büyümeyle Türkiye’nin en büyük 3’üncü şirketi olmayı başardı. 2020 yılında bir önceki yıla göre yüksek oranlı büyümenin yaşandığı otomotiv sektörünün önde gelen şirketlerinden Ford Otomotiv, bir önceki yıla göre net satış gelirlerini yüzde 26,1 oranında artışla 49.5 milyar TL’ye çıkararak Fortune 500 Türkiye listesinde 4’üncülüğe yükseldi. Pandemi nedeniyle küresel anlamda yaşanan seyahat kısıtlamalarından olumsuz etkilenen Türk Hava Yolları’nın, 2020 yılında net satış gelirleri, bir önceki yıla göre yüzde 38,2 oranında düştü. 46.5 milyar net satış geliri ile Türk Hava Yolları, Fortune 500 Türkiye-2020 sıralamasında, bir önceki yıla göre iki basamak düşerek 5’inciliğe geriledi. Net satış gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 18,6 düşüşle 43.7 milyar TL’ye gerileyen Petrol Ofisi de iki basamak düşerek Fortune 500 Türkiye-2020 listesine 6’ıncı sıradan girdi. Ahlatçı Kuyumculuk, listeye 41.5 milyar TL net satış geliriyle 7’inci sırada, Arçelik, 40.9 milyar TL ile 8’inci sırada girerken, bir önceki yıl 5’inci sırada olan Opet ise 38.6 milyar TL net satış geliriyle listeye 9’uncu sırada girdi. Net satış gelirlerini bir önceki yıla göre yüzde 16,7 artırarak 32 milyar liraya çıkaran Erdemir ise Fortune 500 Türkiye-2020 listesine, 10’uncu sırada girmeyi başardı. Fortune 500 Türkiye sıralamasında yer alan ilk 10 şirket, 517.2 milyar TL net satış geliri ile toplam satışların yüzde 26,7’sini gerçekleştirdi.

1 milyar TL’nin üzerinde net satış geliri olan şirket sayısı 353’e çıktı

Fortune 500 Türkiye-2019 listesinde 323 olan 1 milyar TL’nin üzerinde net satış gelirine sahip şirket sayısı, Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde, 353’e çıktı. Net satış gelirleri 10 milyar TL’nin üzerinde olan şirket sayısı ise 33’ten, 37’ye çıktı.  Fortune 500 Türkiye 2020 listesinde, 500’üncü, yani en son sırada yer alan şirketin net satışları 629.3 milyon olarak gerçekleşti. Fortune 500 Türkiye Araştırması’nın açıklandığı 2008 yılından itibaren bakıldığında listeye giriş çıtasının her yıl yükseldiği görülüyor. Diğer yandan Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan şirketlerin, Türkiye’nin GSYİH’ı içindeki payı da yüzde 42,6’dan yüzde 38,4’e geriledi.

İhracat dolar bazında yüzde 26,1 geriledi 

Fortune 500 Türkiye şirketlerinin toplam ihracatı, 2020 yılında bir önceki yıla göre, TL bazında yüzde 8,7 düşerek 471 milyar liraya geriledi. İhracat dolar bazında ise bir önceki yıla göre yüzde 26,1 azalarak 67.2 milyar dolara geriledi. Fortune 500 Türkiye sıralamasında yer alan şirketlerin, 388’i ihracat yapıyor. Fortune 500 Türkiye’de yer alan şirketlerin net satışlarının yüzde 75,7’si iç satışlardan oluşurken, ihracatın payı yüzde 24,3’e geriledi.

Türkiye İhracatçı Birlikleri (TİM) ve Hizmet İhracatçıları Birliği tarafından açıklanan 2020 yılı ihracat verilerine göre, Türkiye’nin toplam ihracatı 2020 yılında 204.1 milyar dolar oldu. Bu da Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 32,9’unun Fortune 500 Türkiye şirketleri tarafından gerçekleştirildiğini ortaya koyuyor. Fortune 500 Türkiye ihracat listesinin, uzun bir zamandan beri lideri olan THY, 2020 yılında da liderliği kimseye bırakmadı. Ford Otomotiv en fazla ihracat gerçekleştiren 2’inci şirket olurken, Fortune 500 Türkiye sıralamasında Arçelik 3’üncü, RC Rönesans 4’üncü ve Anadolu Efes 5’inci oldu.

Finansman giderleri arttı, net kâr düştü

Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde yer alan şirketlerin, net satış gelirlerinde bir önceki yıla göre reel olarak gerilemenin yanında kârın da önemli oranda düştüğü dikkat çekiyor. Fortune 500 Türkiye-2020 listesindeki şirketlerin toplam net kârı, geçen yıla göre yüzde 15 oranında düşerek 66.4 milyar TL’ye geriledi. Şirketlerin esas faaliyet kârları yüzde 14,6 oranında artmasına rağmen, döviz kurlarında yaşanan artışın da etkisiyle finansman giderlerinde gerçekleşen yüzde 31,2 oranındaki artışın, net kârı olumsuz etkilediği görülüyor. Fortune 500 Türkiye şirketlerinin net satış kârlılığı; 2019 yılında yüzde 4,28 iken, 2020 yılında yüzde 3,42 seviyesine geriledi. 2019 yılında yüzde 11,73 olan özkaynak kârlılığı ise 2020 yılında yüzde 8,27’ye düştü. Fortune 500 Türkiye şirketlerinde 407’si kâr açıklarken, 93’ü zarar açıkladı.

İstihdam azaldı

Fortune 500 listesindeki şirketlerin, 2019 yılında 1 milyon 351 bin olan istihdam sağladığı kişi sayısı, 2020 yılında 1 milyon 278 bin kişiye geriledi. Fortune 500 Türkiye listelerine, yıllar itibariyle bakıldığında 2015 yılından bu yana istihdamın ilk kez düştüğü görülüyor. Türkiye’de toplam istihdamın daha yüksek oranda gerilemesinin etkisiyle Fortune 500 Türkiye şirketlerinin Türkiye’deki toplam istihdam içindeki payı; 2019’da yüzde 4,8 iken bu oran 2020’de yüzde 4,9’a çıktı.

Fortune 500 Türkiye listesinde BİM, 60 bin 663 çalışanı ile istihdamda ilk sırada yer aldı. RC Rönesans İnşaat Taahhüt, 50 bin 794 çalışanıyla ikinci sırada yer alırken, 38 bin 458 çalışanı ile Migros, Fortune 500 Türkiye listesinde en fazla istihdam sağlayan üçüncü şirket oldu.

5 şirketten biri halka açık 

Türkiye’de bu yıl yoğun bir halka arz süreci yaşansa da büyük şirketlerin halka arz ilgisinin artmadığı aksine gerilediği Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin sayısında da net olarak görülüyor. Fortune 500 Türkiye listesinin ilk açıklandığı 2008 yılında 124, 2009 yılında ise 129 şirket Borsa İstanbul şirketi iken, bu yılki listede yer alan 500 şirketten 99’u Borsa İstanbul şirketlerinden. Başka bir ifadeyle Fortune 500 Türkiye şirketlerinin sadece beşte biri Borsa İstanbul’da işlem görüyor.

Fortune 500 Türkiye’nin tamamı Walmart’ın yarısı bile yapmıyor

Fortune 500 Türkiye şirketlerini küresel rakipleri ile kıyasladığımızda çok küçük kaldıklarını görüyoruz. Türkiye’de 10 milyar liranın üzerinde net satış gelirine sahip şirket sayısı artsa da Fortune 500 Türkiye-2020 sıralamasında yer alan şirketlerin, toplam net satış gelirleri dolar bazında yüzde 14 oranında düşerek 276.6 milyar dolara geriledi. Fortune 500 ABD listesinin ilk sırasında bulunan Walmart’ın net satışları ise bu yıl açıklanan verilere göre, 559.2 milyar dolara ulaştı. Bu anlamda Fortune 500 Türkiye şirketlerinin net satışlarının toplamı Walmart’ın yarısı bile (yüzde 49.5) yapmıyor. Fortune 500 Türkiye şirketlerinin tamamı, Fortune 500 ABD listesine ancak üçüncü sıradan girebiliyor. Fortune 500 ABD listesinde 2’inci sırada yer alan Amazon.com’un ne satışları 386.1 milyar dolar, 3’üncü sırada yer alan Apple’ın net satış geliri ise 274.5 milyar dolara ulaştı.