Kolay yoldan para kazanmak isteyen yatırımcılara bir asır önce söylenen nasihatlar

“Bütün vatandaşıma âcîzane tavsiye ederim ki, Allah için hiç bir vakit konsolid oynamasınlar! Nakitleri var ise, aynen konsolid (tahvil) alıp, altı ayda bir faizini alırlar. Bu cihete diyecek yok. Lâkin havasını oynadı mı, zarar etmek, harâb olmak, emr-i mukarrerdir”. Bu sözler, 1873’den açılan Dersaadet (İstanbul) Tahvilat Borsası’nın kurucusu Abidin Paşa’ya ait.

Ressam ve heykeltraş Abidin Dino’nun da dedesi olan Abidin Paşa döneminde en gözde yatırım aracı “hava oyunları” denen vadeli türev işlemlerdi. Paşa görevde olduğu sürece içerisinde vadeli işlemlerin yarattığı yıkımlar üzerine gözlemlerde bulundu. Abidin Paşa bu gözlemlerini ve tavsiyelerini 1874 yılında yazıp, duyurdu. Paşaya göre vadeli işlemler kumardı ve kesinlikle uzak durulmalıydı: “Şimdiye kadar konsolid (vadeli türev ürünler) oyunlarıyla uğraşanların hallerini gördük ve bugün de aynı esefle görmekteyiz. Nice ocaklar yanmış, nice hânedânlar perişan olmuş, nice hane sahipleri üzüntüden kendini idâm edip ciğerpâre yetim ve fakir bırakmıştır. Bu bîçarelerin nazarında Konsolid Han’ı (Borsa binası) canı kadar yakın nakitlerinin ve malının ilelebed gömülü olduğu, ümitlerin tüketildiği karanlık bir lâhittir. Buna ne derece nefretle ve lânet ile bakacakları açıklamaya muhtaç değilse de ne çare ki son pişmanlık fayda etmez.”

Celali Yılmaz’ın yazdığı “Abidin Paşa, Hava Oyunları, Osmanlı Borsasında Finansal İşlemler” adlı kitapta yer alan bilgilere göre Abidin Piyasalarda hep büyük oyuncuların kazandığını, küçük yatırımcıların özellikle vadeli işlemlerde kaybetmeye mahkum olduğunu düşünüyordu.

“Kişisel tecrübe ve incelemelerime göre, konsolid oynamakla meşgul olanlardan büyük oyuncular istisnâ olunur ise, (büyük oyunculardan maksat kimler olduğu Galata’ca ma’lumdur) yüzde 98’i kaybeder, ikisi kazanır. İkisi dahi geçici olarak kazanır. Onlar da mutlak neticede zarar edeceklerdir”.

Abidin Paşa, tahvile ya da hisselere dayalı türev işlemlerle uğraşmaktansa doğrudan bu varlıkların kendisinin alınmasını tavsiye eder:

“Bütün vatandaşıma âcîzane tavsiye ederim ki, Allah için hiç bir vakit konsolid oynamasınlar! Nakitleri var ise, aynen konsolid (tahvil) alıp, altı ayda bir faizini alırlar. Bu cihete diyecek yok. Lâkin havasını oynadı mı, zarar etmek, harâb olmak, emr-i mukarrerdir (kaçınılmazdır)”.

Abidin Paşa, kolay yoldan para kazanmanın zararlarını görmüş ve yatırımcılara uzun vadeli düşünmelerini öğütlemiştir. Vadeli işlemler yerine hisse ve tahviller alınmalı ve bunları temettü ile kupon ödemeleri beklenmelidir.