SABANCI ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI ARAŞTIRMALARLA BİLİMİ DESTEKLİYOR

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Göğüş’ün de dahil olduğu araştırmacıların “Yakın Galakside Magnetar Keşfi” ile ilgili araştırmaları üzerine hazırladıkları bilimsel makale 14 Ocak 2020’de Nature dergisinde yayınlanacak

Dünya yörüngesindeki gama ışını uyduları 15 Nisan 2020 tarihinde çok kısa süren ancak muazzam miktarda enerji yayan bir olayı kaydetti. Verileri inceleyen ekipler patlamanın yakınlarda bir galakside bulunan ve çok yüksek manyetik alana sahip bir nötron yıldızından kaynaklandığı konusunda hem fikir. Bu çok kısa süreli bir gama ışını patlaması NASA’nın Fermi ve Swift gama ışını uydu teleskopları ile gözlendi. 

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Göğüş’ün de mensubu olduğu uluslararası konsorsiyum tarafından yapılan detaylı incelemeler, söz konusu patlama tayfının saniyenin binde biri gibi kısa zaman ölçeklerinde ani değişimlerini ortaya çıkardı. Magnetar patlaması ile yayılan yüksek enerjili ışımanın, çok şiddetli manyetik alanda bulunan rölativistik plazmadan kaynaklandığını öne sürülüyor. Araştırmanın tüm ayrıntıları Nature dergisinin 14 Ocak sayısında yayınlanan makalesinde ele alınıyor.

Magnetarlar evrenin en şiddetli manyetik alanlarına sahip yapıları. Bunlar aslında nötron yıldızları, fakat sıradan bir nötron yıldızından farklı. Bir magnetarın manyetik alan şiddeti Güneş’teki manyetik alanın bir trilyon katı seviyesinde. Bu şiddette manyetik alanlar nötron yıldızı yüzeylerinin parçalanmasına, yani bir nevi yıldız depremlerine yol açıyor. Meydana gelen bu depremler ise kısa süreli X-ışını ve gama ışını patlamaları ile muazzam miktarda enerjinin yayılmasına sebep oluyor. Bunlara magnetar patlaması da deniyor. Oldukça nadir gözlenen devasa magnetar patlamaları ile, Güneş’in yaklaşık 10 milyar yıllık ömrü boyunca yayabileceği toplam enerji sadece saniyeler içinde açığa çıkıyor.

Prof. Dr. Ersin Göğüş yapılan araştırma ile ilgili şu değerlendirmede bulundu: “Çok nadir gözlenen devasa magnetar patlamaları o kadar yüksek enerjili olaylar ki, kendi galaksimizde gerçekleşirse, yani binlerce ışık yılı mesafeden gelse bile Dünya yörüngesindeki gama ışını teleskoplarını paralize ediyor. 11 milyon ışık yılı uzaklıktaki galaksiden gözlenen bu olay çok önemli bir kapı araladı. Çünkü bu olayların en fazla enerji yayılan ilk safhasını bu kadar yüksek çözünürlükle ilk defa gözlemiş olduk. Bu sayede aşırı şiddette manyetik alana maruz kalan plazmanın rasyasyon özellikleri hakkında kapsamlı bilgiye ulaşabildik.”