ILO: Evden çalışanların daha iyi korunması gerek

COVID-19 küresel salgını nedeniyle evden çalışmanın dramatik biçimde artmasıyla, salgın, krizden önce dünyada 260 milyon civarında olduğu tahmin edilen evden çalışanların maruz kaldığı kötü çalışma koşullarını gün ışığına çıkardı

CENEVRE (ILO Haber) – Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) son raporuna göre, COVID-19 küresel salgını nedeniyle sayılarında büyük artış görülen evden çalışanların daha iyi korumaya ihtiyacı var.

Evden çalışma özel alanda vuku bulduğundan genellikle “görünmez”dir. Örneğin, düşük ve orta  gelirli ülkelerde, ev eksenli çalışanların neredeyse tamamı (yüzde 90’ı) kayıt dışı çalışıyor.

Evden çalışanlar genellikle, yüksek vasıflı mesleklerde dahi, ev dışında çalışanlardan daha kötü durumdalar. Evden çalışanlar ortalama olarak Birleşik Krallık’ta %13, Amerika Birleşik Devletleri’nde %22, Güney Afrika’da %25, Arjantin, Hindistan ve Meksika’da ise yaklaşık %50 daha az kazanıyorlar.

Evden çalışanlar, ev dışından çalışanlarla karşılaştırıldığında, daha büyük güvenlik ve sağlık riskleriyle karşı karşıya ve eğitime erişimleri daha az; bu da onların kariyer olanaklarını etkileyebiliyor.

“Evden çalışma: Görünmezlikten insana yakışır işe” adlı rapor ayrıca, evden çalışanların diğer çalışanlarla aynı düzeyde sosyal korumaya sahip olmadıklarını gösteriyor. Sendika üyesi olmaları veya toplu iş sözleşmesi kapsamına girme olasılıkları da daha düşük.

Durumun aciliyetinin yeniden ortaya çıkması 

ILO’nun tahminlerine göre, COVID-19 krizinden önce dünyada 260 milyon ev eksenli çalışan vardı; küresel istihdamın %7,9’unu oluşturuyorlardı; ve %56’sı da (147 milyon) kadındı.

Evden çalışanlar arasında, sürekli olarak uzaktan çalışanlar ve nakış, el işleri, elektronik montaj gibi otomasyonu mümkün olmayan mal üretiminde çalışan çok sayıda işçi yer alıyor. Üçüncü bir kategoriyi oluşturan dijital platform çalışanları ise, sigorta taleplerini işleme koymak, doküman nüshalarını düzeltmek, veya yapay zeka sistemleri eğitimi için veri notları yazmak gibi hizmetleri veriyorlar.

2020 yılında COVID-19 küresel krizinin ilk aylarında, her beş çalışandan biri kendisini evden çalışır durumda buldu. 2020 yılının bütününe ait veriler belli olduğunda, bu rakamın önceki yıla göre çok büyük ölçüde artmış olması bekleniyor.

Rapor’a göre, evden çalışma önümüzdeki yıllarda artmaya devam edecek, evden çalışanlar ve işverenlerinin karşı karşıya olduğu sorunları ele almak daha acil hale gelecek.

Düzenlemeler zayıf, pek uyan da yok!

Evden çalışmaya ilişkin düzenlemeler genellikle çok az, öte yandan mevcut kanunlara uyma sorunu da var. Çoğu durumda, evden çalışanlar bağımsız yüklenici olarak sınıflandırılıyor ve iş mevzuatı kapsamı dışında kalıyor.

“Dünyada birçok ülkede, evden çalışmayla ilintili insana yakışır iş koşullarına dair eksiklikleri ele alan mevzuat var, bazılarında toplu iş sözleşmeleri tamamlayıcı rol oynuyor. Yine de, evden çalışanlar ile diğer ücretli çalışanlar arasında eşit muameleyi destekleyen 177 sayılı Sözleşme’yi sadece 10 ILO üyesi ülke onaylamış durumda; çok az sayıda ülkenin evden çalışmaya ilişkin kapsamlı politikası var” diyor Rapor’un eşyazarlarından biri ve ILO kıdemli ekonomisti Janine Berg.

Öneriler

Rapor, evden çalışmanın daha görünür kılınması ve böylelikle daha iyi korunmasını sağlamak için somut öneriler içeriyor.

Rapor, endüstriyel evden çalışanlar açısından, yasal koruma kapsamını genişletmek, mevzuata uymayı artırmak, yazılı sözleşmeleri yaygınlaştırmak, sosyal güvenliğe erişim sağlamak ve evden çalışanları hakları konusunda bilgilendirmek suretiyle kayıtlı ekonomiye geçişlerini kolaylaştırmanın önemini vurguluyor.

Rapor, faaliyetleri ülke sınırlarının ötesine geçtiği için mevzuata uyma konusunda özel zorluklar yaratan ev eksenli çalışan dijital platform çalışanları için, çalışma koşullarını izlemek üzere ürettikleri verilerin ve adil ücret belirlemeye yönelik araçların kullanılmasını savunuyor.

Uzaktan çalışanlar bakımından, psiko-sosyal riskleri azaltmak üzere özel önlemler almaları, çalışma yaşamı ile özel yaşam arasındaki sınıra saygı gösterilmesini sağlamak üzere “bağlantıyı kesme hakkı” getirmeleri için politika belirleyicilere çağrı yapıyor.

Rapor’a göre, evden çalışma önümüzdeki yıllarda büyük önem kazanacak.

Hükümetler, işçi ve işveren örgütleriyle işbirliği halinde, ister Endonezya’da hintkamışı lifi örsün, ister Gana’da karite yağı üretsin, ister Mısır’da fotoğraf etiketlesin, ister Uruguay’da maske diksin, isterse de Fransa’da uzaktan çalışıyor olsun, tüm evden çalışanların görünmezlikten çıkarılarak insana yakışır işe geçiş yapmalarını sağlamak için birlikte çalışmalıdır.