Akdeniz havzasında büyümenin anahtarı “lojistik”

89’uncu kez kapılarını açan İzmir Enternasyonal Fuarı (İEF) kapsamında online düzenlenen 6. Uluslararası İzmir İş Günleri toplantısının “Akdeniz Havzasında Ticaretin Geleceği” konulu ilk oturumunda, Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi konuşmacı oldu.

Panelde Tunus Ticaret Müşaviri Emre Semiz, Kahire Ticaret Müşaviri Mehmet Güneş, Roma Ticaret Müşaviri Malik Belhan, Barselona Ticaret Ataşesi Elif Berrak Taşyürek, Marsilya Ticaret Ataşesi Serdar Alper’in katılımıyla Tunus, Mısır, İtalya, İspanya ve Fransa’da lojistikte yeni fırsatlar değerlendirildi.

Jak Eskinazi, 2020’nin ilk 7 ayında İtalya’ya 4 milyar dolar, İspanya ve Fransa’ya 3 milyar dolar, Mısır’a 2 milyar dolar ve Tunus’a 471 milyon dolar ihracat gerçekleştirildiğini söyledi.

“İkili ticaretimizde demir çelik, taşıt araçları, tekstil, hazırgiyim ve konfeksiyon, kimyevi maddeler sektörleri öne çıkıyor. Pandemiden diğer ülkelere oranla daha ağır etkilenen en büyük ticaret partnerlerimiz İtalya, İspanya ve Fransa ile Ocak-Temmuz döneminde ihracatımızda yüzde 20 yüzde 30 seviyelerinde düşüşler yaşadık. Avrupa Birliği Komisyonu, salgın nedeniyle yaşanan ekonomik krizin sene sonu itibariyle tarihi bir düşüşe yol açacağını ve Birlik ülkelerinde yüzde 8,3’lük ekonomik küçülme yaşanacağını öngörüyor. Komisyon’a göre, Fransa, İtalya ve İspanya’da Gayri Safi Yurtiçi Hasıla en az yüzde 10 azalacak. Çin uzak olduğu Avrupa pazarına daha hızlı erişmek için kuşak-yol inisiyatifi ile yeni yatırımlar yapıyor. AB, Akdeniz’de yer alan ülkelerin karşılıklı serbest ticaret anlaşmaları imzalayarak birbirlerine ve AB’ye yönelik ticaret ve yatırım engellerini kaldırmalarını sağladı.”

Anlaşmalar sayesinde, bir nevi, Avrupa-Akdeniz Serbest Ticaret Bölgesi’nin yaratılmış olduğundan bahseden Eskinazi, “2019 sonu itibariyle AB ve Akdeniz havzasındaki ülkelerin karşılıklı ticaret hacmi 320 milyar euroyu aştı. Akdeniz havzasında AB ile Gümrük Birliği anlaşmasına sahip olan tek ülke biziz. Yıllardır bizim için büyük bir avantaj olan bu durum, Brexit sürecinde maalesef bizim için aleyhte işlemeye başladı. Akdeniz havzasındaki ticari partnerlerimiz olan Tunus, Fas, İsrail, Ürdün ve Lübnan; halihazırda Birleşik Krallık ile olan Serbest Ticaret Anlaşmaları’nın Brexit sonrasında aynı şekilde devamı için, 2019 yılında gerekli anlaşmaları imzalamış durumda. AB ile olan Gümrük Birliği anlaşmamız gereği, bizim Birleşik Krallık ile STA imzalayabilmemiz için, AB’nin kendi anlaşma sürecini tamamlamasını beklememiz gerekiyor. Umarım, bizim sürecimiz de yıl sonuna kadar tamamlanır.” dedi.

Türkiye’nin Mısır üzerinden Afrika ihracatı;

-Ülkemizin Orta ve Doğu Afrika ile ticaret yapmak için kullandığı yol halihazırda konteynır gemileri vasıtasıyla Mısır’ın Süveyş kanalı üzerinden geçiyor.

-Şu anda ülkemiz için direkt olarak Doğu Afrika limanlarına giden tek yol Messina hattından gelen İtalya başlangıçlı ve Mersin limanında durarak dolum yapan, devamında Süveyş kanalından geçerek yükünü Doğu Afrika limanlarında boşaltan konteynır gemileri. İtalya’dan Mersin’e 15 günde bir uğruyorlar. Ayrıca kısmen yüklü gelen bu gemilerde değişmekle birlikte ülkemiz için kısıtlı yer olabileceği değerlendiriliyor.

-İkinci alternatif olarak ise Mısır’dan transit kara taşımacılığıyla Afrika ülkelerine inilip inilemeyeceği araştırıldı. Hacim sebebiyle maliyet bakımından büyük yük oluşturulabileceği öngörülüyor.

-Son alternatif ise Süveyş kanalını kullanmadan İskenderiye veya Port Said’de indirilecek yükün Mısır üzerinden karayolundan Afrika’nın içlerine ulaştırılması olabileceğiydi. Sudan geçişlerinde TIR değişimi zorunluluğu ve Sudan tarafındaki yakıt teminindeki zorluklar nedeniyle Sudan TIR’larının sınıra gelişleri pek mümkün değil. Mısır gümrüğünün de TIR takibi konusunda uyguladığı sıkı tedbirler maliyetleri artırıyor. Ayrıca Kuzey Sudan’dan Güney Sudan’a geçişlerde de zorluklar yaşanıyor ve güvenlik problemleri var.

-2018’de Ürdün’ün Ankara Büyükelçiliği ile yapılan görüşmeler temelinde Mısır’ın Süveyş Kanalı’ndan geçip Akabe limanına varacak gemiler için uygulanan teşvik anlaşmasını yenilediği, bu kapsamda Akabe limanına gidecek kuru yük gemileri, cruise gemileri ile konteynır gemilerinin Süveyş Kanalı geçiş ücretlerinde yüzde 50 indirim sağlanacağı bu indirimin ise sadece Ürdün bandıralı gemilere mahsus olmayacağı öğrenilmiştir.

Tunus ve Akdeniz ticareti;

-Başlıca limanlar ve sevkiyat noktaları; Rades Limanı, Sfax Limanı, Bizerte Limanı, Sousse Limanı.

-Üretim kanallarında ve üretim hatlarında/üretim yapısında dijitalleşme ve modernizasyonun yanı sıra gümrük işlemleri ve lojistik sektörünün de dijitalleşmesinin önemi büyük. Akdeniz’deki denizyolu ve konteynır taşımacılığı pandemiden olumsuz etkilendi. Avrupa, Afrika ve Ortadoğu bölgeleriyle diğer uluslararası pazarlara erişim açısından bölgede vazgeçilmez bir öneme sahip. Akdeniz havzasında birçok önemli liman ve ihraç ürünleri için sevkiyat noktaları mevcut. 87 adet limanı var.

-Sicilya, Cebelitarık, Süveyş, Türk boğazları gibi önemli bağlantı noktaları var. Küresel trafiğin yüzde 25’i yaşanıyor. Petrol ürünleri, kimyasal ürünler, taşıtlar ve tahıllar diğer ihraç ürünlerinin yanı sıra bölgedeki taşımacılıkta ön plana çıkıyor. Afrika Kalkınma Bankası (BAD) ile Afrika işbirliği teşkilatlarının desteğiyle bölge ülkeleri 2040’a kadar lojistik bağlantılarını güçlendirmeyi amaçlıyor.

-Güçlü olduğumuz ürün ve hizmet sektörlerinde, Afrika’nın kapısı olduğu göz önüne alınarak Tunus üzerinden Akdeniz ve tüm Afrika bölgesini de göz önünde bulundurarak ihraç pazarlarımıza erişimimizi artırmamız önem taşıyor.

İtalya ve Akdeniz ticareti;

-İtalya’da lojistik köyler genelde Milano çevresinde kurulmuştur.

–Bologna lojistik köyü: Konteynır terminali ve intermodal terminal bulunan Bologna lojistik lojistik köyünün toplam alanı 20.000.000m2, genişleme alanı ise 2.500.000m2’dir.

–Quandrante Europe lojistik köyü: 2.500.000m2 toplam alana ve 4.200.000m2 genişleme alanına sahip. Lojistik köyden yılda, demiryolu üzerinden 6 milyon tondan fazla, kara yolu üzerinden 20 milyon tondan fazla ürün geçmektedir. 110 uluslararası lojistik firmasına hizmet verilmekte ve 10 bin kişiye istihdam imkanı sağlamaktadır.

-Parma lojistik köyü: 2.542.000m2 alana sahiptir. 80 lojistik firmasına hizmet veren lojistik köy, 2006 yılında 1.600.000 tonu demiryolundan taşınmak üzere 5 milyon ton yük taşımıştır.

-Verona lojistik köyü: 2.500.000m2’lik alanda faaliyet göstermektedir. İtalya’nın kuzeyinde ana karayollarının ve demiryollarının bağlantı noktasında kurulmuştur. 800.000 m2’lik demiryolu intermodal terminaline sahiptir. Yılda 6 milyon ton demiryolu, 20 milyon ton karayolu ile yük transferi gerçekleşmektedir. 120 firmaya hizmet veren lojistik köyde 4 bin kişi çalışmaktadır.

-İtalya’daki lojistik köylerin başarısı; yüksek nitelikli organizasyon yapısına ve kombine taşımacılık miktarının yüksekliğine bağlanmaktadır. Özellikle AB ülkeleriyle kurulmuş ağlar ve intermodal taşımacılık yapısı söz konusu.

-Türkiye’nin Trieste’ye temsilci atama, lojistik merkez kurma planı var. Türkiye’den İtalya’ya sevkiyatlarda ağırlıkla Pendik, Yalova, Çeşme ve Mersin Limanları (ortalama 2,5-3 gün) kullanılıyor. AB içi teslimat süresi ortalama 1 hafta sürüyor.

-İtalya lojistik üs açısından avantajlı ve Avrupa’nın merkezinde stratejik bir lojistik üs konumunda. Akdeniz Bölgesi’ndeki ülkelere, Afrika’ya açılma imkanı sunuyor. Bir Hub olarak kullanılma imkanı söz konusu. Türkler nüfusu fazla. İtalya’da Türk Ro-Ro işletmeleri ve nakliye firmalarının yoğun faaliyetleri var. Özel statülü Serbest Liman konumu nedeniyle AB içi işlemlerde KDV ertelenmesi olanağı sunuyor. Geçiçi depo satın alma ve kiralama da yapılabiliyor.

Fransa’da lojistik hatları;

-Güney Fransa ve Lojistik önemi: Bölge bir liman merkezi özelliği taşımakta. Bölgedeki önemli ticari limanlar; Marsilya-Fos, Sete, Toulon, Arles Limanı.

-Marsilya Fos Limanı: Denizcilik lojistiği ve endüstriyel faaliyetlere ev sahipliği yapan Marsilya Fos Limanı yılda 79 milyon ton mal ve 3 milyon yolcu trafiğini sağlayarak Fransa’nın 1’inci, Akdeniz’in 2’inci limanı. Tren ve nehir bağlantısı da vardır. Ülkemizde konteynır taşımacılığı yapılmaktadır. (Kimyevi maddeler, beyaz eşya, doğal taş, mermer, inşaat malzemeleri)

-Sete Limanı: 2019’da 115 bin yolcu ve 4,3 milyon ton mal trafiğini sağlamıştır. Gemlik-Sete Ro-Ro hattı yaklaşık 1,5 yıldır faal. Hat şu an itibariyle haftada üç frekans şeklinde işliyor. Gemiler yaklaşık 250-300 dorse kapasitelidir. Kuzeye tren yolu bağlantısı var. Henüz aktif olmayan bu hattın çalışmaya başlaması öngörülüyor.

-Arles Limanı: Rhone nehri üzerinde bulunan Arles Limanı Avrupa’nın kuzey-güney ekseni ve Akdeniz havzasının kesiştiği noktada bulunmaktadır. Avrupa-Akdeniz bağlantısını sağlayabilen bir liman. Daha çok dökme yük (bulk) ürünlerinin taşımacılığında öne çıkıyor.

-Sete Limanı: Multimodel lojistik destekleniyor. Castex’in 27 Temmuz tarihindeki duyurusuna göre; Sete-Calais arasındaki tren yolu bağlantısı çalışmaya başlayacak. Alman Cargobeamer firması deneme seferlerine başlıyor. Anvers (Belçika)- Rungis (Paris yakını)- Perpignan (Güney Fransa)- Barselona hattı nakliye için aktive edilecek.

-Lojistik-ticaret birbirini besleyen bir ilişki. Talebin olması durumunda Fransa’da faal lojistik firmalarımız yeni hat açma, gemi işletme, frekans sıklığını artırma vb. konularda istekli ve atik davranıyor. Ancak lojistik ağların gelişmişliği de pazara girişi cazip hale getiren bir unsur. Diğer taraftan, lojistik maliyetlerinde etkinlik için dengeli ticaret istenir.

Barselona’da lojistik merkezleri;

-8000 km kıyı şeridi ile Güney Avrupa lojistik merkezi. Avrupa, Kuzey Afrika ve Latin Amerika pazarı için lojistik merkez. Toplam 46 limanı var (Algeciras, Valencia, Barcelona, Bilbao, Cartagane limanları..) Deniz yoluyla, hızlı tren taşımacılığında da Avrupa’da 1’inci dünyada 2’inci. Dış ticarette liman trafiği ihracatın yüzde 60’ı, ithalatın ise yüzde 85’ini karşılıyor. AB dışı üçüncü ülkelerle yapılan ticaretin yüzde 96’sı deniz yoluyla yapılıyor.

-Akdeniz koridoru projesi önemli. Lojjstik merkezleri; Madrid (merkezi konum), Barselona (karayolu bağlantısı-sanayii-çok uluslu firma sayısı), Valensiya (konteynır limanı), Zaragoza (lojistik projesi PLAZA). İhracatımızın yüzde 53’ü deniz yoluyla, yüzde 44’ü kara yoluyla. İspanya’daki Türk lojistik yatırımları 26,1 milyon euro.

-Lojistik geliştiği için e ticaretle bağlantılı. Lojistikte yapılacak yatırımların dijitalleşme, otomasyon odaklı olması gerekiyor. E-ticaret 2019’da yüzde 25 artarak 48,8 milyar euroya ulaştı. Lojistik sözleşmelerinin yüzde 41’ini e-ticaret oluşturuyor. 2020 lojistik yatırımları 520 milyon euro tutarında gerçekleşti. Yüzde 17 artış söz konusu.