Türkiye ekonomisi 2Ç20 döneminde % 9,9 daraldı

Enver Erkan >> Türkiye ekonomisi, Covid-19 salgınının en olumsuz etkilerinin yaşandığı 2Ç20 döneminde bir önceki yıla göre %9,9’luk daralma kaydetti. Ekonomistlerin medyan beklentileri, piyasa anketlerinde %10,5 ila %13,5 arasında bir daralma beklentisine işaret ediyordu. Ekonomi, pandemi döneminde bir önceki çeyreğe göre ise mevsimsellikten arındırılmış bazda %11 küçüldü. Böylece, küresel finansal kriz dönemine denk gelen 1Ç09 dönemindeki yıllık %11,4’lük daralmadan sonra, en hızlı daralma yaşanmış oldu.

GSYH’nin ayrıntılarına bakıldığında; sektörel bazda sanayi %16,5, inşaat sektörü %2,7 ve hizmetler %25 küçülmüş görünmektedir. Covid-19 salgınının etkisini göstermesi ile beraber kapanma ve kilitlenme önlemlerinin veya salgından korunma ve talep şartları gereği düşük kapasiteli çalışman üretimdeki küçülmeyi açıklamaktadır. Hizmetler sektörü de bu dönemde karantina kapsamındaki yasaklardan ve sınırlamalardan derinden etkilenmiştir.

Devletin nihai tüketim harcamaları 2Ç20 döneminde zincirlenmiş hacim endeksi olarak bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %0,8 azaldı. Yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları %8,6 küçüldü ve brüt sabit sermaye oluşumu %6,1 oldu. Bu dönemde, düşük faizlerle kredi büyümesini desteklenmesi ile beraber büyüme dengelenmeye çalışılmış ve özel tüketim tarafındaki talebin canlandırılması amaçlanmıştır. Aynı zamanda, firma faaliyetlerinin devamlılığının sağlanması ve istihdamın korunması amacıyla bir dizi ekonomik önlem hayata geçirilmiş, firma ve istihdam odaklı teşvikler verilmiş, finansman koşulları olabildiğince gevşek tutulmuştur.

2Ç20 döneminde mal ve hizmet ithalatı yıllık bazda %6,3, ihracat ise %35,3 azalmıştır. Salgının dış ticarete getirdiği daralma etkisi, nakliye zorlukları, maliyet etkileri gibi etmenlerin yanı sıra, talep şoku da bu daralmada etkilidir. Özellikle, bu dönemde Avrupa’da salgının zirve noktasında olduğu ve topyekün kapanmaların etkisinin derinden hissedilmesi itibariyle dış talepteki daralma, ihracat üzerinde baskı uygulayan en temel faktör olmuştur. Alt kalemler itibariyle genel ekonomik küçülme üzerinde tüketim, ihracat ve yatırımlardaki daralmanın en çok etkiye sahip olduğu görülmektedir. Haziran’da ekonomik normalleşme aşamasına geçişle beraber, toparlanma başlamış olmakla beraber Nisan ve Mayıs aylarındaki etki itibariyle 2Ç20, neredeyse çift hane olan bir daralmayla geçilmiştir.

Türkiye GSYH büyüme hızları… Kaynak: Bloomberg, TÜİK…

3Ç20 döneminde ekonomik normalleşme süreci kapsamında artan işe dönüşlerin ve hızlanan iş faaliyetlerinin olumlu etkisini görüyoruz. Öncü göstergelerdeki yansıma, ekonominin dip noktadan toparlanma aşamasında olduğunu teyit etmektedir. Öte yandan, TRY’nin artan oynaklığı ile beraber Merkez Bankası’nın sıkılaştırıcı bir politikaya geçmesi, ek olarak ithalat tarafında özellikle otomotiv alanında artırılan vergilerin etkisiyle kredi büyümesinin yavaşlaması ve talebin azalması beklenti dahilindedir. Bu bakımdan 3Ç20 döneminin sonu itibariyle talepteki toparlanma ivme kaybedecek ve sınırlanacaktır. Yılın geri kalanında da pandemi koşulları ve ekonomik toparlanmanın sürdürülebilirliği temel belirleyiciler olacaktır. Ekonomik toparlanmanın desteklenmesi amaçlı olarak hükümet tarafından devreye alınmış olan tedbirlerin, ihtiyaç görüldükçe devam ettirilmesini bekleriz.