Radyoterapi gören hastalar nasıl beslenmelidir?

İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Başhekimi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tayfun Hancılar, radyoterapi gören hastalarda beslenmeyi açıkladı!

Radyoterapi ya da daha bilinen adıyla “ışın tedavisi”, tüm kanser hastalarının yüzde 60’ına hastalıklarının bir döneminde uygulanan bir tedavi yöntemidir. Son yıllarda radyoterapi cihazlarında sağlanan teknolojik ilerleme ile sağlıklı dokuda ciddi koruma sağlanabiliyorsa da, radyoterapi esnasında dikkat edilmesi gerekli noktalar vardır.

Baş-boyun bölgesinden radyoterapi alan hastalarda beslenme:

Baş-boyun bölgesi, yerleşimli tümörler nedeni ile radyoterapi uygulanan hastaların ilk dikkat etmeleri gereken nokta; radyoterapi sonrası diş ile ilgili cerrahi girişimler uzun bir süre yapılamadığı için radyoterapi başlamadan, bir diş hekimi tarafından kontrol edilerek diş ile ilgili girişimlerin tamamlanması gerekliliğidir. Ağız hijyeni bozuk hastalarda radyoterapi esnasında, yan etkiler daha çok görüldüğü için diş fırçalama ve diş eti bakımları önemlidir. Dikkat edilmesi gerekenler:

• * Günde üç kez yemek sonrası diş fırçalanmalı, bir su bardağına bir kaşık toz karbonat konularak ağız içinde dolaştırılarak (yutmadan) gargara günde üç kez uygulanmalıdır.
• * Günde en az 2 litre sıvı tüketmek gereklidir. Öncelikle su ya da asitli olmayan içecekler uygun olacaktır.
• * Radyoterapi esnasında soğuk ya da sıcaktan kaçınmak, içecek ve yiyecekleri “ılık” tüketmek önemlidir.
• * Sigara ve alkol kesinlikle tüketilmemelidir.
• * Mümkün olduğunca yumuşak kıvamlı sebze yemekleri tercih edilmelidir, et ve balık tüketimi protein desteği açısından çok faydalıdır, yutma güçlüğü olan kişilerin eti haşladıktan sonra çok ince ayıklayıp çorba haline getirerek tüketmeleri daha kolay olacaktır.
• * Yapılan bir çalışmada radyoterapi gören hastalarda “Karadut Pekmezi” kullanımının ağız içinde oluşan mukozitleri yüzde 38 oranında azalttığı belirlenmiştir.
• * Tüm çabalara rağmen beslenme güçlüğü varsa, sıvı olarak doktorunuzun vereceği beslenme ürünleri kullanılabilir. Özellikle “Glutamin” adı verilen aminoasitin toz halinde olan formu gerek protein desteği, gerekliyse de ağız içi yaraları azaltması nedeni ile rahatlıkla kullanılabilir.

Akciğer kanseri nedeni ile radyoterapi uygulanan hastalarda beslenme:

• * Nefes borusu ve yemek borusu birbirine komşu olduğu için radyoterapi uygulanan akciğer kanserli hastalarda genellikle; tedavinin 2 veya 3. haftasında yutma güçlüğü, yutkunurken takılma hissi ve yemek esnasında boğazda ağrı görülmektedir.
• * Özellikle radyoterapi ile eş zamanlı kemoterapi uygulanan hastalarda, bu yan etkiler daha fazla görülmektedir. Bu nedenle radyoterapi hastalarında yutması rahat olan ılık çorbalar (sebzeleri haşlayıp kaşık ya da el blender ile ezerek veya eti haşlayıp ince ayıklayıp çorba haline getirilebilir)
• * Yiyecek ve içecekler sıcak ya da soğuk olmamalı ve mutlaka “ılık” olmalı.
• * Proteinden zengin yiyeceklerle beslenmek önemli olduğu için balık, tavuk, et mutlaka tüketilmelidir. Tahıllı yiyeceklerin yanı sıra içerdiği yüksek protein nedeniyle yumurta beyazı, haşlama yoluyla bol miktarda tüketilebilir.
• * Günde 2 litre sıvı (su ya da asitsiz içecekler) tüketilmelidir.
• * Reflü nedeni ile yemek borusu tahriş olasılığı artabileceği için yemek saati mutlaka uykudan 3 saat önce olmalıdır ve yemekten sonra hasta en az 30 dakika dik oturmalıdır.
• * Tedavi esnasında iştahsızlık görülme olasılığı yüksek olduğu için acıkmayı beklemeden sık ve az porsiyonlarla yemek gereklidir.

Meme kanseri nedeni ile radyoterapi uygulanan hastalarda beslenme:

• * Meme kanseri nedeni ile radyoterapi gören hastalarda, yan etkiler elbette toraks ya da batın bölgesine radyoterapi gören kişilere göre daha az olacaktır.
• * En önemli yan etki; ciltte görülen döküntü ve kızarıklıklar olduğu için cildin nem oranını yüksek tutmak gereklidir. Bu nedenle radyoterapi esnasında meme kanserli hastalar en az 2 litre sıvıyı düzenli almak zorundadır.
• * Yüksek protein içeren tavuk, balık, etin yanı sıra bal pekmez gibi rahat tüketilebilen enerji veren gıdalar tercih edilmelidir.
• * Yoğurt, kefir, probiyotikli ürünler bol miktarda tüketilebilir.

Bağırsak kanseri (kolon ve rektum) nedeni ile radyoterapi uygulanan hastalarda beslenme:

Kolorektal kanser nedeni ile radyoterapi uygulanan hastalarda bağırsak alışkanlıkları değişiklikler gösterir. Radyoterapi ve kemoterapi tedavi alanına giren ince bağırsaklar nedeni ile sıklıkla ishal gözlemlenir. Bu nedenle; az yağlı bulgur pilavı ya da tam buğday makarna, haşlanmış patates, az yağlı tavuk eti ya da kırmızı et tüketilebilir. Muz, elma, havuç tüketmek gerek ishali önleme gerekse de vitamin desteği için önemlidir. Tahıllı yiyeceklerde tedavi esnasında güvenle kullanılabilir. İştah azalması ya da ağız tadında bozulma nedeni ile sık ama küçük porsiyonlar beslenme için daha uygundur. Kefir ve probiyotik tüketmek bağırsak florasını olumlu etkilediği için önerilir.