Vergi uyumu şirketler için kolaylaşsa da yeni veriler beyan sonrası zorluklara işaret ediyor

Rapora göre, Toplam vergi oranı 0,1 puan azalarak %40,6’ya düşerken; vergi uyumu için harcanması gereken zaman 8 saat azalarak 251 saate geriledi. Ödenen vergi sayısı ise %0,8 azalarak 25’e düştü.

Bu sene daha geniş bir analizle hazırlanan rapora göre bazı ekonomilerde katma değer vergisi ve kurumlar vergisi beyannamesi için beyan sonrası süreçler, şirketlerin uyum göstermesi gereken zor ve uzun süreçler haline gelmiş olabilir. Bazı durumlarda süreçlerin uzunluğu bir seneden uzun süren nakit akışı ve şirketlerde idari gecikmeler yaratabiliyor.

Vergi Ödemeleri 2017 raporu 190 ekonomideki vergi ödeme kolaylığını inceliyor. Rapor, her bir ekonomideki şirket vergilendirmesini ve örnek orta ölçekli yerel bir şirketi örnek alarak modelliyor.

Küresel ortalama uyum süresindeki 8 saatlik azalma, elektronik vergi sistemlerinde ve özellikle Brezilya’da uygulanan yeniden yapılandırmaların sonucundaki iyileştirmeler sayesinde önceki yıllara oranla sürenin daha fazla kısalmasını sağlamıştır. Aynı şekilde ödeme alt göstergesindeki düşüş, geçtiğimiz yıldaki vergi yeniden yapılandırılmasındaki en yaygın özellik olan elektronik beyan ve ödeme sistemlerinin kullanılması sayesinde gerçekleşti. 44 ekonomide vergilerin artması ve 38 ekonomide azalması sonucunda, toplam vergi oranında küçük bir azalma meydana geldi. Ayrıca, diğer vergilerdeki azalış, hem kar hem de işgücü üzerinden alınan vergilerdeki küçük artışla dengelendi.

Küresel olarak geçmiş yıldaki vergi yeniden yapılandırmalarının en yaygın özelliği vergi beyanı ve ödemeleri için elektronik sistemlerin kullanılmaya başlanması veya iyileştirilmesiydi. 26 ekonomi böyle değişiklikler uyguladı. En büyük değişikliği ödeme sayısını 26’dan 11’e çeken Jamaika gösterdi.

Rapor kapsamına bu yıl ilk defa yapılan araştırmada şirketler için en zorlayıcı işlemler, vergi beyannamesi sonrası vergi idareleriyle gerçekleştirdikleri işlemler olarak ortaya çıktı. Süreçler bir yetki alanından diğerine önemli derecede değişiyor.

Rapora göre 162 ekonomide KDV sistemi bulunurken, 93 ekonomide ise KDV iadesi sistemi mevcut. Şirketlerin nakit akışı zorluğu yaşamaması için hızlı ve etkili süreç önem arz ederken KDV iade sistemi bulunan ekonomilerde iade talebinde bulunmak 14 saatin biraz üstünde sürüyor fakat iadeyi alabilmek için 5 ayı aşkın süre (yaklaşık 22 hafta) beklenmesi gerekiyor. Rapordaki sonuçlara göre, yüksek gelirli ekonomilerde KDV iadesine uyum göstermek (yaklaşık 8 saat), düşük gelirli ekonomilere göre (yaklaşık 27 saat) daha kısa zaman alıyor. KDV iadesi, ekonomilerin %70’inde denetim ihtiyacı ortaya çıkarıyor ve bunların yarısından fazlasında (%58) kapsamlı bir denetim gerçekleştiriliyor.

PwC Türkiye Vergi Hizmetleri Lideri Zeki Gündüz rapor sonuçlarını şöyle değerlendiriyor:

“Kamu harcamalarına fon yaratabilmek için hükümetler üzerinde vergi gelirlerini artırmalarına yönelik bir baskı olduğunun bilincinde olsak da Vergi Ödemeleri Raporu, birçok ekonomide devletlerin ve vergi idarelerinin şirketlere vergi ödemesi konusunda kolaylık sağlayabileceğini gösteriyor. Bu kolaylığa KDV iadesi talebinde bulunma veya kurumlar vergisi teftişiyle başa çıkma becerisi de dahil. Daha etkili vergi sistemleri işletmeler için yararlıdır ve ekonomik gelişme ve yatırımı teşvik ederler.”

Türkiye ile ilgili sonuçlar

Raporda Türkiye ile ilgili yer alan veriler ise şöyle.

– Türkiye’deki işletmelerin ödedikleri toplam vergi oranı %41,1. Bu oran geçtiğimiz yıl da benzer düzeyde %40,9’du. Bu oranı; %18,2 ile gelir vergisi (2015:%17,9), %19,9 ile istihdam vergisi (2015:%19,9) ve %3,1 ile diğer vergiler (2015:%3,1) oluşturuyor.

– İşletmelerin vergi ödemeleri için harcadıkları zamanda gerileme yaşandı. 2016 verilerine göre bir şirket yılda 226 saatini vergi ödemelerine harcarken 2017 raporuna göre bu rakam 217 saate geriledi. Harcanan zamanı, 46 saat ile kurumlar vergisi (2016: 49), 80 saat ile istihdam vergileri (2016: 80) ve 91 saat ile tüketim vergileri oluşturuyor.

PwC Türkiye Vergi Hizmetleri Lideri Zeki Gündüz Türkiye ile ilgili ortaya çıkan tabloyu şöyle değerlendirdi:

“Türkiye’deki şirketlerin vergi ödemeleri için harcadığı zamanın azalması vergi ödemelerinin kolaylığı açısından önemli bir gelişme. Bununla birlikte diğer ülkelerin de bu alanda çok önemli adımlar attığına şahit oluyoruz. Türkiye mevcut durumdaki iyileşmeye rağmen vergi ödemeleri kolaylığında geçtiğimiz yıl 189 ülke arasında 61. sıradayken bu yıl 128. sıraya geriledi. Bu sıralamada bu yıl ilk defa değerlemeye alınan vergi hatalarını düzeltme (vergi inceleme dahil) süreci ile devreden KDV’ye iade imkanının mevzuatımızda “istisna” ve “düşük oran” vb. durumlarla sınırlı olmasının rolünün büyük olduğunu tahmin ediyoruz. Diğer bir deyişle Türkiye aslında büyük gelişmeler gösterdiği bir dönemde yeni dikkate alınan kriterler ve diğer ülkelerdeki agresif iyileştirme çabaları nedeniyle, çabası ile uyumlu bir sıraya yerleşemediğini müşahede ediyoruz.”

Çalışma ayrıca, çalışmaya katılan 180 ekonominin 2015 yılında kurumlar vergisine tabi olduğunu gösteriyor. Kurumlar vergisi beyannamesinde isteğe bağlı düzeltmelerin yapılması bu ekonomilerin 74’ünde vergi denetimine yol açması muhtemeldir. Örneğin şirketin kurumlar vergisi beyannamesinde hata düzeltmesi ortalama 17 saat sürüyor. Vergi idaresi denetim talebinde bulunursa, denetimi sonuçlandırmak 17 haftadan biraz daha uzun sürüyor. Düşük gelirli ve yüksek gelirli ülkeler arasındaki farkı inceleyen çalışma ise düşük gelirli ülkelerin kurumlar vergisindeki hataları düzeltme prosedürlerine uymasının iki kat daha fazla zaman aldığını ve düşük gelirli ülkelerin denetim gerçekleştirmesi ihtimalinin iki kat daha fazla olduğunu gösteriyor.

Dünya Bankası Grubu Gelişme Ekonomisi sorumlusu ve Küresel Göstergeler Grubu Direktörü, Augusto Lopez-Claros’un rapor sonuçlarını şöyle değerlendiriyor:

“Bugüne kadar beyan sonrası prosedürlerin maliyeti hakkında pek az bilgi vardı. Yeni beyan sonrası endeks, dünyanın farklı yerlerindeki vergi idarelerinin KDV iadeleri ve kurumlar vergisi denetimleri konusunda önemli ölçüde farklı yaklaşımlara sahip olduğunu gösteriyor. Yeni verilerin hükümetlere, bu prosedürlerin şirketler üzerindeki etkisini daha iyi anlama fırsatı vereceğini ve hükümetleri şirketlerin iş yapabilmesini kolaylaştırmak adına bu prosedürleri yeniden yapılandırmaya veya iyileştirmeye teşvik edeceğini umuyoruz.”