Petrolde akıl oyunları

Petrol piyasasının dengeye ulaşması için petrol üretici ülkelerin aldığı aksiyonlar; yeni dönemde petrolde oyun kurallarını tekrar gündeme taşıdı. Son iki yıldır 27 Amerikan Doları’na kadar gerileyen petrol fiyatlarının temel belirleyicisinin arz/talep ikilisi olarak görülduğunu belirten KapitalFX Araştırma Uzman Yardımcısı Fulya Yüksel, piyasanın da kısa ve uzun dönemde dalgalanmalara sebep olduğunu hatırlatıyor.

Dünya ispatlanmış petrol rezervleri 2015 yılında 1.697 milyar varil. Bu rezervlerin %71.4’ü OPEC üyesi ülkelerde, %28.6’sı ise OPEC dışı üreticilerde bulunmaktadır. Bölgesel olarak en fazla rezerve sahip bölge ise %47.3 oranla Ortadoğu. Ülke açısından bakıldığında ise %17.7 oranla Venezuela, ardından ise %15.7 ile Suudi Arabistan başı çekmektedir. OPEC üyesi olmayan Rusya’nın ise petrol rezervi %6 civarındadır.

Dünya petrol rezervi (Günlük / Milyar varil) 2015 Aralık ayı itibariyle/ Kaynak: BP Statistical Review of World Energy June 2016
Aşağıdaki tabloda ise İspatlanmış petrol rezervlerinin yıllar itibariyle arttığı görülmektedir.
Dünya ispatlanmış petrol rezervi (Günlük / Milyar varil) 2015 Aralık ayı itibariyle/ Kaynak: BP Statistical Review of World Energy June 2016
Üretim ve tüketim tarafı incelendiği takdirde ise bölge bazlı en yüksek üretime Ortadoğu ülkeleri ulaşırken, Suudi Arabistan, ABD ve Rusya en yüksek üretime adını yazdıran ülkeler konumunda. Petrol üretiminin %41.4’ünü OPEC üyesi ülkeler oluştururken, %58.6’sına ise OPEC dışı ülkeler katkı sağlamış. Tüketim tarafında ise büyük oyuncular Çin ve ABD.
Dünya petrol üretimi ve tüketimi (Günlük / Milyar varil) 2015 Aralık ayı itibariyle / Kaynak: BP Statistical Review of World Energy June 2016
Küresel arz fazlası nedeniyle 2 yıldan uzun süredir petrol fiyatlarının düşük seviyelerde konsolide olması petrol üretici ülkelerin bütçe açığı vermesine yol açıyordu. Fiyatların düşük seyretmesiyle şirketler maliyetleri azaltıp, verimlilikleri artırsalar dahi borçlarını çevirmekte güçlük çekmeleri anlaşma sağlanmasını kaçınılmaz kılıyor. Bu doğrultuda çok kez OPEC ve OPEC dışı üreticiler fiyat istikrarı için bir araya geldiler. Uzun çabalar sonucu ise 1 Ocak 2017 tarihi ile uygulanması düşünülen anlaşma kapsamında OPEC ülkeleri üretimlerini 1.2 milyon varil, OPEC dışı ülkeler ise 558 bin varil azaltacaklar.
Petrolde oyunun kuralları
Anlaşma kapsamında günlük yaklaşık olarak 33.24 milyon varil olan üretim 32.5 milyon varile düşecek. Ve söz konusu anlaşma 6 ay boyunca geçerli olacak. Mayıs 2017’de ise toplantı yeniden değerlendirilecek ve gerekli görülmesi halinde 6 ay daha uzatılabilcek. Bu süre zarfında üretime uyulması konusunun dışında tüketim kısmına da bakılması gerekiyor. Fiyatların şekillenmesinde tüketim kısmı büyük rol oynayacak.
Anlaşmanın varlığı ilk 6 aylık dönem itibariyle fiyatların dengelenmesi açısından takip edilecek. Ancak bu süre zarfında üretici ülkelerin üretimde kesinti kararının uygulanmasına sadık kalmaları gerekiyor.
• Anlaşma kapsamında güvenlik sorunlarının petrol üretimlerini olumsuz etkilemesi nedeniyle üretim seviyesini koruyacak olan Nijerya ve Libya tehlike arz etmiyor.
• En fazla kesinti yapmayı kabul eden Suudi Arabistan’ın 2014’ün son çeyreğinden bu yana döviz rezervlerindeki azalma dikkat çekici hale geldi. Petrol fiyatlarının yüksek olduğu 2014 Haziran öncesinde biriktirdği döviz rezervleri gün geçtikçe eriyor. Dolayısıyla Suudi Arabistan bu anlaşmaya uyum sağlayacaktır.
• Kartel üyesi olan İran ise geçmiş yaptımlardan sonra üretimini artıracak olan tek ülke. Kendisine bu insiyatifin sunulması en azından 6 ay süre için de olsa anlaşmaya uyma sadakatini göstertecektir.
• OPEC dışı üretici ülke olan Rusya ise günlük petrol üretimini her defasında 300 bin varile kadar düşürmeye razı olduğunu vurgulamıştı. Dolayısıyla bu cepheden de sürpriz gelişme beklememek lazım.
• 258 bin varil azaltım beklenen Kazakistan, Meksika, Umman, Azerbaycan, Malezya, Ekvador, Bahreyn, Sudan ve Güney Sudan’ın yer aldığı OPEC dışı 10 ülkenin anlaşmaya sadık kalacakları, kalmasalar dahi işin rengini değiştirecek boyutta bir kırılma gerçekleştirmeyecekleri düşünülebilir.
• Petrol üretiminde Suudi Arabistan’ın ardından ikinci petrol üreticisi olan Irak’ın ise DAEŞ’le mücadele etmesi ve petrol fiyatlarının ucuzlaması ile birlikte ekonomisi zarar görmüştü. Petrol üretim seviyesinde eski dönemlere göre düzeltme gerçekleştirdiklerini, bunu OPEC bütünlüğü için yapıldığını ifade ettiler. Temmuz ayında görevine yeni başlayan Petrol Bakanı Lueybi’nin ilk 6 ay içinde olmasa bile ülkenin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yılın ikinci yarısında üretim kapasitesini artırma yoluna gideceğini bekliyoruz.
Tüm bu varsayımlar altında ilk 6 aylık zaman diliminde anlaşmaya sadık kalınacağını petrol fiyatlarının ise 60 USD – 65 USD bandında konsolide olacağını düşünüyoruz.
Oyun bozanlar
Anlaşma kapsamında 6 ayın sonunda ise mevcut görümde; bu anlaşma kapsamına hiç girmeyen, hiç konuşulmayan Çin, ABD ve Kanada’ya bakılması lazım. ABD’nin yıllar itibariyle üretimini artırdığı gözler önünde. Bu durumda fiyat istikrarından en çok karlı çıkıcak olan ülkelerin başında geliyor. Çin ve Kanada’da ABD’yi izliyor. Bu durum çıkar çatışması kapsamında rekabeti günyüzüne çıkaracak. Kartel üyesi olan İran’ın ve DAEŞ’le mücadele eden Irak’ın ise pazar payı gibi anlaşmazlıklardan kaynaklı olarak anlaşmanın devamı için kırılganlıkları artırabileceği ihtimal dahilindedir.