Aile şirketlerinin yol haritası

KPMG Türkiye Vergi Bölüm Başkanı Abdulkadir Kahraman şu bilgiyi verdi:“Dünyanın farklı bölgelerinde farklı uygulamalar söz konusu ve araştırmamızda bunların önemli olanlarını inceledik. Türkiye’de aile büyüklerinin vefat etmeden işlerini bir sonraki kuşağa devretmeleri halinde ödenecek vergi, vefat halinde ödenecek vergiden daha yüksek. Bu uygulama şu anlama geliyor; daha az vergi vermek ve kasadan çıkan parayı azaltmak istiyorsanız işinizi ölmeden önce bir sonraki nesle aktarmayın. 10 milyon TL değerinde bir şirketin devrinde Türkiye’de veraset durumunda yaklaşık 815 bin TL vergi alınırken aynı şirket hibe yoluyla devredilirse vergi miktarı yaklaşık 2 milyon 670 bin TL oluyor.”

Abdulkadir Kahraman, “Gelişmiş ekonomilerde varlıklar vergilendirilirken, geçerli olan vergi yükü, gelişmekte olan ekonomilere kıyasla çok daha yüksek. Ancak gelişmiş ekonomiler geniş kapsamlı ve cömert indirimler uygulayarak vergi yükünü azaltmakta ve böylece aile şirketlerini parasal açıdan korumaktalar. Bu durum gelişmiş ekonomilerin servet birikimini teşvik etme politikası ile de örtüşmekte” dedi.

Veraset yoluyla intikalde ve emeklilikte hibe yoluyla devirde söz konusu vergi yükünün karşılaştırılması

Rapora göre, aile şirketinin veraset yoluyla intikalinden alınan verginin, hayattayken hibe yoluyla yapılan devirden alınan vergiden daha yüksek olduğu ülkeler arasında Belçika, Fransa ve ABD (bazı eyaletler) de var. Aradaki fark önemsiz denmeyecek kadar büyük. 10 milyon TL değerindeki bir şirketten bahsediyorsak, ( Belçika – yaklaşık 300.000 TL Fransa yaklaşık 421.000 TL ABD (bazı eyaletler) – yaklaşık 615.000 TL ) gibi rakamlar söz konusu.

Çalışmaya dahil edilen ülkelerin çoğunda (30 ülke), indirim sonrası vergiler dikkate alındığında aile şirketindeki devrin, vefat sonrasında veya emeklilikte yapılması arasında ya hiç fark yok ya da aradaki fark çok küçük (5.000 TL’den az).

10 ülkede ise aile şirketinin emeklilikte hibe yoluyla devrinden alınan vergi, veraset vergisinden daha yüksek. Bu ülkelerden, Japonya, Ürdün, Türkiye ve Avustralya’da, hayattayken yapılan hibelerden alınan vergi ciddi oranda daha yüksek (veraset vergisinden alınan 1 milyon TL’den daha fazla). Sonuç olarak, bu ülkelerde varlıkların mümkün olduğu kadar uzun bir süre bir evvelki kuşağın elinde kalması kaçınılmaz.

Veraset yoluyla intikalde ve hibe yoluyla devirde farklı vergi yüklerinin söz konusu olması, nöbet değişiminin ne zaman yapılması gerektiği konusunda ailenin tutumunu ve şirket sahibinin kararlarını önemli ölçüde etkiliyor.

Aile şirketinin şirket sahibi hayattayken değil de veraset yoluyla devredilmesi bazı durumlarda vergi açısından olumlu sonuçlar doğurmakla beraber, büyümesine katkıda bulundukları şirkette “sahip” konumunda olmamaları genç kuşakların hevesinin kırılmasına da neden olabilir. Mülkiyet bir önceki kuşakta, yönetim ise genç kuşakta olacak şekilde bir denge kurabilmek için, her iki tarafın da düşünceli davranması ve ortayı bulması gerekir.

Öte yandan hükümetler, aile şirketi sahiplerinin en önemli hedeflerinden birinin şirketi aile içinde tutmak ve bir sonraki kuşağa başarılı bir şekilde aktarmak olduğunu, ancak şirket sahiplerinin şirketlerinin geleceğiyle ilgili verecekleri kararlarda vergi yükünün de önemli bir rol oynayabileceğini hesaba katmalı. Politika yapıcılar, ekonomik faaliyetlerden vergi geliri elde etme ihtiyacını dengelemeye çalışırken bu hususları da dikkate almalı.