Esnaf ve sanatkârların çatı kuruluşu olan TESK?in, istatistik kayıtlarını tutmaya başladığı 2005 yılı başından 31 Mayıs 2013 tarihine kadar olan dönemde 1 milyon 145 bin 641 esnaf ve sanatkâr mesleği bırakarak sicil kaydını sildirdiğini belirten Oran’ın ortaya koyduğu bilgiler şöyle:
- Ocak 2005-Mayıs 2013 döneminde ticari faaliyeti bırakan esnaf ve sanatkâr sayısı, aynı dönemde bu alanda faaliyete geçenlerin yaklaşık dörtte üçünü oluşturdu.
- Bu dönemde mesleği bırakanların yeni ticaret hayatına atılanlara oranı özellikle Nevşehir?de yüzde 155, Burdur?da yüzde 154, Bartın?da yüzde 150 düzeyine ulaştı. Aydın, Ardahan, Balıkesir, Ordu, Kars, Bolu, Amasya, Afyon, Eskişehir, Düzce, Trabzon, Konya, Artvin ve Kırıkkale?de de sicil kaydını sildirenlerin sayısı, yeni kayıt yaptıranların üzerinde gerçekleşti.
- Bu oran üç büyük kentten Ankara?da yüzde 80, İstanbul?da yüzde 76.4, İzmir?de yaklaşık yüzde 60 oldu.
- Anılan sekiz buçuk yıllık dönemde faaliyetine son verenlerin sayısı Mayıs sonu itibariyle 1 milyon 997 bin dolayında bulunan faaliyetteki mevcut esnaf ve sanatkâr sayısının da yaklaşık yüzde 60?ını oluşturuyor.
- Büyük sermaye gruplarının perakendecilik sektörüne girerek bu işi büyük ölçekli zincirlerle yapma eğilimi sonucunda İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropoller başta olmak üzere ülke genelinde pıtrak gibi çoğalan AVM?lerin sayısı 300?e ulaştı.
- Daha önce çarşı, pasaj ve sokak dükkânlarında gerçekleşen perakende ticaret, ülke genelinde sayıları 300?e ulaşan AVM?lerde toplanırken, kentlerin geleneksel dokusundaki değişim ve çarpık gelişme de hızlandı.
- AKP iktidarı, küçük esnafı, büyük sermayeye karşı koruyucu önlemleri almadı. Kentsel dokuyu bozan ve perakendeci küçük esnafın varlığını tehdit eden AVM?lerin batı ülkelerindeki gibi kent dışında, belli sayıda ve birbirlerine mesafe sınırları olacak şekilde yapılmasına yönelik yasal düzenleme AKP döneminde sürekli gündemde olmasına rağmen bir türlü gerçekleştirilmedi.
- Sayıları 2 milyona yaklaşan mevcut esnaf ve sanatkârlar, aileleriyle birlikte düşünüldüğünde ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 10?unu oluşturuyor.
- Sosyo ekonomik ve demografik açıdan stratejik önem taşıyan esnaf ve sanatkâr kesimi, büyük zincirlerle eşitsiz rekabet koşullarında mevzuattan kaynaklanan sorunlar ve ağır mali yük altında eziliyor. Esnafın borcu bu sure içinde tam 25 kat artarken, borçlu esnaf sayısı da 4 kat çoğaldı. Bu borç sarmalıyla ticaretin ve esnaflığın sürdürülmesi olanağı bulunmamaktadır.
- Esnaf, ahilik kültürü ve sosyal dayanışmayı simgeleyen bir sistemin simgesidir. Esnafın bittiği noktada sosyal patlama yaşanır. AKP, birilerini suçlayabilmek için son Taksim olaylarıyla hatırlayıp gündeme getirdiği esnafı 11 yıldır ihmal ettiğini, yok ettiğini görsün artık.
- Son getirilen alkol satış yasağı da esnaf açısından artık sözün bittiği yerdir ve zaten kötü giden bu sektöre ölümcül bir darbe olacaktır.
- CHP olarak esnafa yönelik cansuyu projesinin acilen hayata geçirilmesini öneriyoruz. Bu kapsamda; Halkbank?ın esnaf ve KOBİ bankası olduğu anımsanarak daha fazla özelleştirilmesi önlenerek düşük faizli uzun vadeli kolay teminatlı kredi kaynağı olması sağlanmalı, KOSGEB yeniden yapılandırılarak esnafa 7/24 esası üzerinden süresiz ve pratik hizmet vermeli, esnafın yanında asgari ücretle çalışan çırak ve kalfanın maaşı üzerinden SGK Primi kesilmemeli, mesleki eğitime daha fazla önem verilmeli ve esnafın bir önceki yıl ödediği SGK ve BAĞKUR primi kadar miktarda 0 faizle kredi verilmeli.
Türkiye?nin sosyo ekonomik ve demografik yapısı açısından son derece büyük önem taşıyan esnaf ve sanatkâr kesimi, AKP iktidarında zor günler yaşıyor.
AKP?nin esnaf ve sanatkârı yabancı ve yerli büyük sermayeye ezdiren politikaları sonucu, bu kesimde adeta bir yaprak dökümü yaşanıyor. AKP iktidarının son sekiz buçuk yılına ait istatistiki veriler, bu dönemde bir milyonu aşkın esnaf ve sanatkârın, mevzuattan kaynaklanan sorunlar, ağır mali yükler ve büyük sermayenin oluşturduğu tüketim zincirleri ile pıtrak gibi çoğalan AVM?lerle rekabet edemeyerek faaliyetine son verdiğini, sicilden kaydını sildirdiğini ortaya koyuyor.
Esnaf ve sanatkârların çatı kuruluşu olan Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu?nun (TESK) 2005?ten bu yana tuttuğu istatistiki kayıtlara göre anılan yılın başından, bu yılın Mayıs sonuna kadar olan dönemde 1 milyon 145 bin 641 esnaf ve sanatkar mesleği bırakarak ?sicil terkini? yaptırdı, yani kaydını sildirdi. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Sicil Gazetesi?nde yayımlanan ilanlardan derlenen bu verilere göre; aynı dönemde esnaf ve sanatkarlık için sicil kaydı yaptıranların sayısı ise 1 milyon 562 bin 90 oldu. Buna göre Ocak 2005-Mayıs 2013 döneminde ticari faaliyeti bırakan esnaf ve sanatkar sayısı, aynı dönemde bu alanda faaliyete geçenlerin yaklaşık dörtte üçünü (yüzde 73.3) oluşturdu.
Nevşehir, Burdur, Bartın da rekor kırıldı !
Bu dönemde mesleği bırakanların yeni ticaret hayatına atılanlara oranı özellikle Nevşehir?de yüzde 155, Burdur?da yüzde 154, Bartın?da yüzde 150 düzeyine ulaştı. Aydın, Ardahan, Balıkesir, Ordu, Kars, Bolu, Amasya, Afyon, Eskişehir, Düzce, Trabzon, Konya, Artvin ve Kırıkkale?de de sicil kaydını sildirenlerin sayısı, yeni kayıt yaptıranların üzerine çıktı.
Sicil terkini yapan esnaf ve sanatkâr sayısı Kastamonu, Manisa, Bingöl, Rize, Muğla, Kırşehir, Kütahya, Sinop, Gümüşhane, Niğde, Zonguldak, Karaman ve Yalova?da da yeni sicil kaydı yaptıranlarla neredeyse başa baş gerçekleşti.
Mesleği bırakanların, yeni başlayanlar oranı üç büyük kentten Ankara?da yüzde 80, İstanbul?da yüzde 76.4, İzmir?de yaklaşık yüzde 60 oldu.
Anılan sekiz buçuk yıllık dönemde faaliyetine son verenlerin sayısı Mayıs sonu itibariyle 1 milyon 997 bin dolayında bulunan faaliyetteki mevcut esnaf ve sanatkar sayısının da yaklaşık yüzde 60?ını oluşturuyor.
Mesleği bırakanların başında bakkal, bayi ve büfeler geliyor
Sicil terkini yapan esnaf gruplarının başında bakkallık, bayilik, büfecilik; kahvecilik, kıraathanecilik ve internet kafe işletmeciliği; minibüsçülük; taksicilik; kadın ve erkek kuaförlüğü; nakliyecilik ve nakliye komisyonculuğu; kamyonculuk, kamyonetçilik; lokantacılık; pazarcılık; servis aracı işletmeciliği geliyor. Kır kahvesi, çay bahçesi, çay ocağı, piknik ve dinlenme yeri işletmeciliği; tuhafiyecilik; şoförlük; konfeksiyon imal ve satıcılığı; otobüsçülük; kafe, kafeterya, kahvaltı salonu işletmeciliği; emlakçılık; aperatif yiyecek maddeleri imal ve satıcılığı; turistik, otantik hediyelik ve hatıra eşya imal ve satıcılığı ve hırdavatçılık da en fazla sicil terkini yapılan işler arasında yer alıyor.
AVM?ler esnafı bitiriyor?
Büyük sermaye gruplarının perakendecilik sektörüne girerek bu işi büyük ölçekli zincirlerle yapma eğilimi sonucunda İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropoller başta olmak üzere ülke genelinde pıtrak gibi çoğalan AVM?lerin sayısı 300?e ulaştı.
Daha önce çarşı ve pasaj dükkânlarında gerçekleşen perakende ticaret, ülke genelinde sayıları 300?e ulaşan AVM?lerde toplanırken, kentlerin geleneksel dokusundaki değişim ve çarpık gelişme de hızlandı.
AKP iktidarı, küçük esnafı, büyük sermayeye karşı koruyucu önlemleri almadı. Kentsel dokuyu bozan ve perakendeci küçük esnafın varlığını tehdit eden AVM?lerin Batı ülkelerindeki gibi kent dışında yapılmasına yönelik hazırlanan ve ?Marketler Yasası? olarak bilinen düzenleme AKP döneminde, sürekli dile getirilen taleplere rağmen, bir türlü gerçekleştirilmedi.
Sosyo ekonomik ve demografik açıdan stratejik önem taşıyan esnaf ve sanatkar kesimi, büyük zincirlerle eşitsiz rekabet koşulların yanı sıra mevzuattan kaynaklanan sorunlar, BAĞ-KUR?la ilgili yükümlülükler başta ağır mali yükler altında eziliyor.
Kentlerin en merkezi yerlerine dikilen AVM?ler, halkın ortak kullanım alanı olan ve nefes almasını sağlayan yeşil alanlar ve meydanları yok ettiği gibi, kent ekonomisi ve demografisinin en önemli unsurları olan küçük mağaza ve işyerlerinin yok olmasına yol açıyor.
Yıllara göre başlayan ve bırakan esnaf sayısı
| Tescil (1) | Terkin (2) | 2/1(%) | |
| 2005 | 196.494 | 282.600 | 143,8 |
| 2006 | 217.603 | 177.436 | 81,5 |
| 2007 | 170.826 | 118.871 | 69,6 |
| 2008 | 166.823 | 117.810 | 70,6 |
| 2009 | 162.911 | 91.165 | 56,0 |
| 2010 | 177.032 | 93.735 | 52,9 |
| 2011 | 190.899 | 131.116 | 68,7 |
| 2012 | 188.435 | 90.671 | 48,1 |
| 2013(5ay) | 91.067 | 42.237 | 46,4 |
| TOPLAM | 1.562.090 | 1.145.641 | 73,3 |
Esnaf ve sanatkârın ülke için önemi büyük?
Mayıs sonu itibariyle sayıları 1 milyon 997 bin mevcut esnaf ve sanatkârlar, aileleriyle birlikte düşünüldüğünde ülke nüfusunun yüzde 10?dan fazlasını oluşturuyor. Esnaf ve sanatkâr sayısında nüfusuyla orantılı olarak İstanbul 246 bin 33 kişiyle başı çekiyor. Bu ili 138 bin 880 esnaf ve sanatkârla İzmir, 89 bin 777 kişiyle Ankara, 78 bin 579 kişiyle Bursa, 77 bin 603?le Antalya ve 59 bin 472 kişi ile Adana, 56 bin 641 kişiyle Mersin, 53 bin 453 kişiyle Konya izliyor. Daha sonra 47 bin 554 kişiyle Hatay ve 47 bin 276 kişiyle Manisa geliyor. Ülke genelindeki toplam esnaf ve sanatkârların yüzde 45?i bu on ilde kayıtlı.
Türkiye?nin ekonomik ve toplumsal yapısında esnaf ve sanatkârlar ve küçük işletmelerin önemini ana başlıklarla şöyle sıralayabiliriz:
- Daha az yatırımla üretim yapabilmeleri ve ürün çeşitliliği sağlamaları,
- Emek-yoğun çalışarak ve ülke çapında istihdam yaratarak işsizliği azaltmaya katkıda bulunmaları, istihdamı daha düşük maliyetle sağlamaları,
- Talep değişikliklerine daha kısa sürede uyum sağlama becerisine sahip olmaları,
- Ekonomik dalgalanma ve krizlerden korumasız olarak etkilenmekle beraber, bu şartlara genellikle büyük işletmelerden daha kolay ve çabuk uyum sağlayabilmeleri,
- Bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarını azaltmaya katkıda bulunmaları,
- Yan sanayi olarak büyük ölçekli firma ve yatırımları desteklemeleri ve tamamlamaları,
- Nitelikli işgücünün yetiştirilmesine katkıda bulunmaları,
- Gelirin dengeli dağılımına katkı sağlamaları ve orta sınıf olarak toplumsal hayatta denge faktörü olmaları,
- Toplumsal ve sosyal hayatta denge unsuru ve istikrara katkıları ile demokrasinin vazgeçilmez unsuru olmaları.
Sorunlar yumağı?
Sayıları 2 milyona yaklaşan esnaf ve sanatkâr kesimi büyük sorunlarla ve büyük sermaye kuruluşları karşısında yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor. Esnaf ve sanatkâr işletmeleri, finans kaynaklarına ulaşamıyor. Bu da esnaf ve sanatkâra gelişmiş teknoloji kullanarak üretim yapabilme ya da tüketicinin büyük zincirlere tercih edeceği kaliteli ve ucuz hizmet sunma kapasitelerini olumsuz etkiliyor. Yeterli finans desteği bulamayan esnaf sanatkâr işletmeleri kendilerini yenileyemiyor. Bu nedenle, rekabet gücü kazanamıyorlar.
Esnaf ve sanatkâr işletmeleri ağır bürokratik işlemlerden mağdurlar ve vergi ve sosyal güvenlik ödemelerinden dolayı zorlanıyorlar. Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede başarılı olunabilmesi için; bu işletmelerin ekonomik güçleri ile orantılı vergi ve benzeri ödemelere muhatap olmaları gerekiyor. Buna yönelik ince ayar politika uygulamaları başarı şansını artıracaktır.
Pazarlama, yönetim, tanıtım bilgilerinin eksik oluşu, esnaf ve sanatkâr işletmelerinin büyük perakende zincirleri ve sermaye kuruluşları ile rekabet etmesini imkânsız hale getiriyor. Devletin, esnaf ve sanatkâra yönelik danışmanlık hizmetlerinin yoğunluğu ve çeşitliliğinin artırıcı önlemler alması gerekiyor.
Devlet desteklerinin bir kısmının doğrudan esnaf sanatkâr ve küçük işletmeleri hedef alarak oluşturulması, bu hususun genel teşvik uygulamaları içinde kaybolmamasının sağlanması gerekiyor. Teşvik ve destek politikalarının daha çok sanayi işletmelerine yönelik yapısının, hizmet üreten işletmeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi yararlı olacaktır.
Ticarete atılan; mesleği bırakan ve mevcut esnaf-sanatkar sayıları
| 1 Ocak 2005-31 Mayıs 2013 | Mevcut esnaf sayısı | Nüfus | Esnaf/Nüfus (%) | |||
| Tescil | Terkin | Terkin/Tescil (%) | ||||
| Adana | 40.223 | 18.754 | 46,6 | 59.472 | 2.125.635 | 2,8 |
| Adıyaman | 11.734 | 4.596 | 39,2 | 14.811 | 595.261 | 2,5 |
| Afyon | 20.064 | 23.545 | 117,3 | 20.661 | 703.948 | 2,9 |
| Ağrı | 5.893 | 2.486 | 42,2 | 10.802 | 552.404 | 2,0 |
| Aksaray | 10.097 | 7.527 | 74,5 | 12.711 | 379.915 | 3,3 |
| Amasya | 7.492 | 9.338 | 124,6 | 9.382 | 322.283 | 2,9 |
| Ankara | 63.149 | 50.448 | 79,9 | 89.777 | 4.965.542 | 1,8 |
| Antalya | 71.287 | 48.442 | 68,0 | 77.603 | 2.092.537 | 3,7 |
| Ardahan | 2.283 | 3.252 | 142,4 | 2.724 | 106.643 | 2,6 |
| Artvin | 6.579 | 6.848 | 104,1 | 7.334 | 167.082 | 4,4 |
| Aydın | 30.749 | 43.954 | 142,9 | 34.965 | 1.006.541 | 3,5 |
| Balıkesir | 38.088 | 52.544 | 138,0 | 44.113 | 1.160.731 | 3,8 |
| Bartın | 5.098 | 7.653 | 150,1 | 6.104 | 188.436 | 3,2 |
| Batman | 7.203 | 4.178 | 58,0 | 5.276 | 534.205 | 1,0 |
| Bayburt | 2.013 | 1.475 | 73,3 | 1.914 | 75.797 | 2,5 |
| Bilecik | 5.277 | 4.163 | 78,9 | 6.347 | 204.116 | 3,1 |
| Bingöl | 3.989 | 3.934 | 98,6 | 6.573 | 262.507 | 2,5 |
| Bitlis | 4.813 | 625 | 13,0 | 7.031 | 337.253 | 2,1 |
sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.