TANAP projesi Türk-Azeri ilişkilerinde yeni bir milat olacak

Petkim?in SOCAR?a devrinin ardından imzalanan TANAP projesi, Türk-Azeri ilişkilerinde yeni bir milat olacak. SOCAR, 2018?e kadar Türkiye?de 17 milyar dolarlık yatırım yaparak en büyük üç sanayi grubu arasına girmeyi planlıyor…

ERKAN KIZILOCAK>> Azeri enerji devi SOCAR, Türkiye pazarına 2008 yılında, Petkim?i özelleştirmeden satın alarak girmişti. Türk ortağı Turcas?la birlikte 2 milyar 40 milyon dolara Türkiye?nin en büyük petrokimya tesisini satın almıştı. SOCAR, Petkim?de kapasite artırımı, yeni ürün ve modernizasyon çalışmaları için şu ana kadar 250 milyon dolarlık yatırım yaptı. Fiziki kapasite yüzde 10 civarında arttı.

SOCAR?ın şimdiye kadar Türkiye?deki en büyük yatırımı ise İzmir Aliağa?da Petkim?in de içinde bulunduğu yarımadada yine Turcas?la birlikte temelini attığı Star rafinerisi oldu. Yıllık 10 milyon ton işleme kapasitesine sahip olacak rafineri, Petkim?in özellikle temel hammaddesi olan nafta konusunda ithalata bağımlılığına son verecek. 2015 yılında devreye alınması planlanan rafineri 5 milyar dolara mal olacak.

SOCAR, rafinerinin yanı sıra yine aynı bölgede 600 MW (megavat) kapasiteli termik santral de inşa edecek. Petkim tarafından da bir liman projesi hayata geçirilecek. Bu arada, SOCAR?ın Türkiye?de asıl büyük hamlesi geçtiğimiz günlerde imza töreni yapılan ?Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı? (TANAP) projesi oldu. 2018?de devreye girecek boru hattından yılda 16 milyar metreküp doğalgaz geçmesi planlanıyor. Bunun 6 milyar metreküpü Türkiye?ye satılacak. Kalanı ise Avrupa ülkelerine ulaştırılacak. Projenin maliyetinin 7 milyar doları bulması bekleniyor.

Halen Türkiye?deki en büyük Azeri yatırımcı olan SOCAR?ın Türkiye Başkanı Kenan Yavuz, tüm bu projelerin tamamlanmasıyla Azerbaycan?ın 2018 yılına kadar enerji alanında Türkiye?ye yapacağı yatırımın 17 milyar doları bulacağını açıklıyor. Yavuz, iki ülke arasında daha önce hayata geçirilen Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ve Baku-Tiflis-Erzurum (BTE) doğalgaz boru hattı ile Baku-Tiflis-Kars demiryolu projelerini de hatırlatıyor.

Kenan Yavuz ile Petkim?deki yeni yatırımları, TANAP projesine Rusya?nın bakışını ve SOCAR?ın Türkiye vizyonunu konuştuk…

Türk-Azeri ilişkileri yeniden rayına girdi diyebilir miyiz?

Kesinlikte. Aslında Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde Petkim?in özelleştirilmesi bir milat oldu. Çok önemli bir aşamaya geldik. Daha önce biliyorsunuz Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı, Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) doğalgaz hattı ve Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattı gibi projelerle ciddi bir yakınlaşma olmuştu.

Petkim neden milat oldu?

Petkim?in özelleştirilmesinden sonra SOCAR, Türkiye?nin en büyük doğrudan dış yatırımcısı haline geldi. Rakamlara bakarsak, 1923 yılından yani cumhuriyetin kuruluşundan 2002?ye kadarki 80 yıllık dönemde Türkiye?ye giren doğrudan yabancı sermaye miktarı sadece 15 milyar dolar olmuş. SOCAR ise tek kalemde 2 milyar doların üzerinde sermaye getirdi. Bununla da kalmıyor Petkim?de sürekli yeni yatırımlar yapıyoruz.

Petkim?de hangi yatırımları yapıyorsunuz?

Petkim?i devraldıktan sonra kapasite artırma ve yeni proje yatırımlarına devam ettik. Şu ana kadar 250 milyon dolarlık yatırım yaptık. Kapasitemiz fiziki olarak yüzde 10 civarında arttı. Halen devam edenlerle birlikte 250 milyon dolarlık daha yatırım planlıyoruz. Dolayısıyla 2015 yılına kadar 500 milyon dolarlık yatırım portföyüne ulaşmış olacağız. Aliağa?da 600 MW?lik termik santral ve liman projemiz var. Rafineri ve petrokimya üretimi için ilave enerji kaynağına ihtiyaç var. Ucuz enerji bizim için avantaj yaratacak. Santralin yarısı rafineriden çıkacak petrokokla, diğeri yarısı ise kömürle çalışacak. Bir başka sahada de yine yerli kömüre dayalı elektrik santrali projemiz bulunuyor.

Peki liman projesi ne durumda?

Liman, Petkim?in yapacağı bir proje. Portföye dahil değil. Söz konusu limanın işletmesiyle ilgili dünyanın en büyük konteynır elleçleme şirketi APMT ile uzun vadeli anlaşmamız var. Bu kapsamda Petkim limanını bir konteynır limanına dönüştürmek istiyoruz. Birkaç ay içinde temelini atacağız. Yaklaşık 300 milyon dolarlık bir yatırım olacak. Petkim?e ilave yük getirmeden farklı bir metotla finanse edeceğiz.

Petrol fiyatlarındaki iniş-çıkış Petkim?in karını nasıl etkiliyor?

Petrol fiyatları dünya ekonomisindeki daralmaya rağmen son 1 yılda genel olarak yüksek seyretti. Dolayısıyla hammadde fiyatları artarken talep yetersizliği nedeniyle ürün fiyatları düştü. Türkiye gibi net ithalatçı olan bir pazara herkesin mal satmaya çalışması, petrokimya şirketlerinin son 6 ayda yoğun şekilde indirim yapmasına yol açtı. Bu da Petkim?in fiyatlandırmasını olumsuz etkiledi. Ayrıca şubatta doğalgaza yapılan yüzde 20 da zam çok etkili oldu. Çünkü en önemli girdilerimiz nafta ve doğalgaz. Yani deyim yerindeyse ?pastırma? olduk. Euro?nun dolar karşısındaki değer kaybı da ihracat gelirlerimizi düşürdü. Çin ekonomisindeki yavaşlaması ise dünya çapında arz fazlası oluşturdu. Ama bugünlerde daha olumlu bir trend görülüyor. Hammadde fiyatları geriledi. Buna karşılık ürün fiyatları bir miktar arttı.

Türkiye TANAP sayesinde ne kadar ucuz gaz alabilecek?

Türkiye?nin halen 4 ana doğalgaz kaynağı var: Rusya, İran, Azerbaycan ve LNG. En ucuz ve en istikrarlı gazı Azerbaycan?dan alıyor. Toplam tüketimin 6.6 milyar metreküpünü Azerbaycan karşılıyor. TANAP projesi hayata geçtiğinde 6 milyar metreküp daha gelecek. İhtiyaç olursa kapasite büyütülecek. Doğalgaz ihtiyacının en büyük bölümü Azerbaycan?dan karşılanacak. Şu anda İran?dan doğalgazın bin metreküpü 500 dolara geliyor. Rusya gazı bundan yüzde 30, Azerbaycan gazı ise yüzde 40 daha ucuz. Ama ben yine de Türkiye?nin gaz konusunda Kuzey Irak seçeneğini devreye almasını çok doğru buluyorum. 15 bin kilometre mesafedeki ülkeler bile gelip burnumuzun dibindeki Kuzey Irak?ta petrol çıkarıp götürürken bizim de payımızı almamız lazım.

Kaya gazı için ne diyorsunuz? Gerçekten dünya ucuz gaza kavuşacak mı?

Kaya gazı ilerde gaz fiyatlarını aşağı çekebilir. Gaz fiyatının petrole bağımlılığını azaltabilir. Ancak bunun Amerikan sanayisine sağlayacağı rekabet dünya için büyük tehdit.

İGDAŞ özelleştirmesine ilginiz sürüyor mu?

İGDAŞ ihalesi için geçen yıl şirket kurduk. Bu iş için ortağımız var. Elbette ilgileniyoruz. Hazırlıklar tamam. Baktık, inceledik. Makul bir fiyatla teklif vereceğiz.

Son olarak SOCAR?ın Türkiye vizyonunu da paylaşabilir misiniz?

Star rafinerisi, TANAP projesi, Petkim?de yapılacak kapasite artışı, termik santral ve liman projeleri hesaplandığında 2018 yılına kadar 17 milyar dolarlık yatırım planlıyoruz. Projeksiyonlarımız gerçekleşirse SOCAR, 2023 yılında Türkiye?nin üç büyük sanayi grubundan biri olacak. O zamana kadar yıllık 20 milyar dolar ciroya ulaşmayı hedefliyoruz. Bunda ihracatın payı ise 5 milyar dolar olacak.

?Nabucco öldü diyemeyiz?

Kenan Yavuz?a Türk-Azeri yakınlaşmasının Rusya?yı rahatsız edip etmeyeceğini de soruyoruz. Bir de yılan hikayesine dönen Nabucco boru hattının akıbetini… Şöyle cevaplıyor:

?Türkiye?yle Azerbaycan?ın bu boru hatları projeleriyle işbirliği yapması ve yakınlaşması Rusya?nın etkisini azaltmaz. Çünkü Avrupa?nın da Türkiye?nin de doğalgaz ihtiyacı her geçen gün artıyor. Dolayısıyla Avrupa?nın Rusya gazına da Azeri gazına da Irak gazına da ihtiyacı var. Hammadde sağlayıcı ülkelerin sahip oldukları kaynakların pazar bulamaması diye bir sorun kesinlikle yok. Bu projeyi herhangi bir ülkenin aleyhine diye yorumlamak doğru olmaz.

?Nabucco öldü? görüşüne de katılmıyorum. Bu proje zaten baştan sıkıntılıydı. Ama ölmüş diyemeyiz. Pazar o kadar büyük ki bir projeyi yaşatmak için öbürünü öldürmeye gerek yok.?

PARA DERGİSİ