Yeni TTK ile açılan kariyer kapısı: İç denetimcilik

TUĞÇE ALTINSOY >> İÇ denetim zorunluluğu kısa süre öncesine kadar Türkiye?de sadece halka açık şirketler için geçerliydi. Temmuz itibariyle yürürlüğe giren yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile birlikte bütün şirketlere zorunlu kılındı. Şimdilerde pek çok şirket bu alanda çalışacak uzmanları istihdam etmeye hazırlanıyor.

İç ve dış denetim açısından pek çok kural getiren yeni TTK ile kurumsal yönetim ve risk yönetimi konuları daha önemli hale geliyor. Şirketlere yeni TTK ile uyum için ihtiyaçlarını gözden geçirerek eksik noktalarını tespit etmelerini öneren Grant Thornton Türkiye Bağımsız Denetim Hizmetleri Ortağı Jale Akkaş, ?Halka açık olsun olmasın, etkin risk yönetimi tüm şirketler için işlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinde son derece kritik? diyor.

RİSK YÖNETİMİ ARTIYOR

Aslında dünyada risk yönetiminin önemi arttıkça iç denetim direktörleri (chief audit executive) de daha önemli hale geliyor. Her ne kadar risk yönetim programları üzerinde çalışmalar yapılsa da bu alanda başarısızlıklar da yaşanabildiğine dikkat çeken Akkaş, sözlerini şöyle sürdürüyor:

?Sorunlar, düzenleyici kurumlara karşı yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, kâr düşüşü veya şirket için hassas bilginin kaybı şeklinde ortaya çıkıyor. Bu durumdan şirketin müşterileri ve tedarikçileri ciddi şekilde etkileniyor. Dolayısıyla riskleri tespit etmek ve azaltmak için iç denetim fonksiyonuna ve bunu yönetecek iç denetim direktörüne giderek daha fazla ihtiyaç duyuluyor.?

YÖNETİM ONLARA GÜVENİYOR

Avrupa ve Amerika?daki şirketlerde hali hazırda görev yapan iç denetim direktörleri, aslen iç denetimin yürütülmesinden sorumlu üst düzey yöneticilerden oluşuyor. Şirket hakkında derin bilgiye sahip olan bu yöneticiler, iç kontrol süreçleri ve faaliyetlerin etkinliği, finansal raporlama sisteminin güvenilirliği, şirketi ilgilendiren kanunlar ve düzenlemelere uygunluk gibi belli başlı konulardan sorumlu tutuluyor.

Şirketi ilgilendiren konulardaki riskleri değerlendirmek, iç denetim süreçlerinin gerekli kurumsal yönetim ve teknolojik özellikleri içermesini sağlamak, kritik iş süreçlerinin gözden geçirilmesi de görev tanımlarına giriyor. Bu fonksiyonların iç denetim tarafından yerine getirilmesi yönetime güven veriyor.

LİDERLİĞE GİDEN YOL…

Avrupa ve Amerika?da ortaya çıkan kurumsal skandalların finansal raporlamada şeffaflık ve dürüstlüğün önemini artırdığını hatırlatan Jale Akkaş?a göre, iç denetim direktörünün iki temel görevi var. İlki, şirket içinde etkin bir kurumsal yönetim sisteminin sağlanması için iç kontrol sisteminin etkinliğini değerlendirmek. Diğeri de yönetimden bağımsız şekilde risk, hedef, politika ve süreçlerden haberdar olmak.

İç denetim direktörü doğrudan yönetime ve denetim komitesine rapor sunuyor. Bu pozisyon tüm sektörler için hayati önem taşıyor. Grant Thornton tarafından 300?e yakın şirket üzerinde yapılan ve iç denetim direktörlerini kapsayan bir araştırma, Avrupa ve özellikle ABD?de şirketlerin karşılaştıkları riskleri daha iyi yönetmek amacıyla iç denetime daha fazla ihtiyaç duymaya başladığını gösteriyor. Grant Thornton yetkilileri, bu trendleri Türkiye?de denetledikleri halka açık ve çokuluslu şirketlerde de gözlemlemiş.

Söz konusu araştırmanın sonuçları iç denetim direktörlüğünün önemine ve kritik rolüne dikkat çekiyor. İç denetim direktörlerinin üzerinde durduğu beli başlı konular arasında hile denetimi ve hile riskinin gözetilmesi, kurumsal yönetim ilke ve prosedürleri konusunda yönetim kurulu ve yönetici kadrolarının eğitilmesi, şirket yönetim çalışmalarına katılım bulunuyor. Araştırmalar ayrıca, iç denetim direktörlüğünün şirket içi liderlik basamağı olarak görüldüğünü de gösteriyor. Buna göre iç denetim direktörleri kendileri için bir sonraki kariyer basamağı olarak daha üst düzey yönetici pozisyonlarını düşünüyor. Diğer bir deyişle iç denetim bölümü şirkete lider yetiştiren bir bölüm haline geliyor.

BİNLERCE KİŞİ ALINACAK

Şimdilerde yeni TTK ile birlikte farklı ölçeklerden halka açık olan olmayan tüm şirketlerin bu yeni düzenlemelerden etkileneceği konuşuluyor. Yeni düzenlemelerle şirketlerin muhasebe ve raporlama sistemleri Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ile Türk Muhasebe Standartları?na (TMS) uygun hale getiriliyor. Aynı şekilde kullanılan muhasebe programlarının da yeni standartlarla uyumlu hale getirilmesi gerekiyor. Bunların sağlıklı işlemesi için de şirketlerin kendi iç denetim mekanizmalarını kurmaları şart.  Mekanizmanın sağlıklı işlemesiyle birlikte ?iç denetim komiteleri? ile riskin erken teşhisi komitelerinin kurulması ve bu komitelerin yönetim kuruluna düzenli olarak raporlama yapması söz konusu. Dolayısıyla şirketlerin muhasebeden bağımsız, konusunda uzmanlardan oluşan etkin bir iç denetim örgütü kurmaları teşvik ediliyor.

Uzmanlar, tahmini istihdam konusunda yeni TTK?nın etkilediği anonim şirket ve limited şirket sayısına işaret ediyor. Türkiye?de halen 95 bin anonim, 700 bin de limited şirket var. Bu veriler ışığında yeni kanunun iç denetçi açısından oldukça yüksek bir istihdam yaratacağı belirtiliyor.

İç denetim direktörüne bağlı çalışanların sayısı şirketin boyutuna ve faaliyetlerine göre değişecek. İç denetim direktörüne bağlı olarak, işletmenin büyüklüğüne ve farklı departman sayısına göre yeterli sayıda iç denetimcinin çalışması gerekiyor.

NASIL İÇ DENETÇİ OLUNUR?

İç denetçi olmak için idari bilimler, işletme ve ekonomi bölümlerini bitirmek gerekiyor. Bu alanda çalışacak kişinin, analitik düşünme ve kuvvetli organizasyon yeteneğine, öğrenme isteğine, problem ve sorgulama yeteneğine, profesyonel şüpheciliğe sahip olması bekleniyor. Yine neden-sonuç ilişkisi kurabilmesi, doğru raporlama yapması, iş süreçleri ve istatistiki analizler yapması, farklı denetim programlarını kullanması, data analizi yapabilmesi, denetim bulgularının kurum içinde etkin şekilde iletimini sağlaması da isteniyor. Bu özelliklere sahip mezunların denetçi olmaları mümkün. Ancak öncelikle denetim tekniklerini öğrenmeleri gerekiyor. İç denetim çalışanları, zamanla şirket içi ve dışı eğitimlerle uluslararası standartlarda mesleklerinin gerekleri hakkında bilgiye sahip olabiliyor.

Jale Akkaş, bu alanda kariyer yapmak isteyenlere öncelikle gerekli eğitimi almalarını öneriyor. Muhasebe, finans, denetim gibi konularda gerekli bilgi ve beceriye sahip olunması gerektiğini söyleyen Akkaş?ın önerileri şöyle:

?Bu alanda başarılı olmak için kendilerini sürekli eğitmeleri gerekiyor. Problem tespit etme ve çözme, iletişim ve beşeri yeteneklerini geliştirmeliler. Yenilikçi olmaları, bilgi işlem teknolojilerine önem vermeleri yararlarına olacaktır.?

SERTİFİKA ŞART

Modus Danışmanlık Kurucusu Itır Volkan da yönetim kurullarının, riski hafifletmek ve süreçlerin işin uzmanları tarafından sistematik bir şekilde ele alınmasını sağlamak amacıyla iç denetim birimleri oluşturacaklarını öngörüyor.

Volkan, unvan ve çalışan sayısının her şirketin hacmine ve faaliyet gösterdiği sektörün dinamiklerine göre belirleneceğini düşünüyor. Bazı şirketler bu ihtiyacı sadece bir uzmanla çözebilecekken; direktör, müdür ve uzmanlardan oluşan bir ekip tercih edenler de olacak.

Itır Volkan?a göre yüksek işlem hacmine sahip, çok fazla alt süreçleri olan, çalışan sayısı fazla, müşteri memnuniyetinin ön planda olduğu, yaygın şube ve bayi ağıyla çalışan sektörler için bu pozisyon kritik. Bunlara hızlı tüketim ürünleri (FMCG), perakende, ilaç, telekom, dayanıklı tüketim, üretim ve havayolları örnek gösterilebilir. Itır Volkan?ın bu alanda kariyer hedefleyenlere önerisi ise şöyle:

?Öncelikle kişilik yapılarına uygun olup olmadığını iyi araştırmaları gerekiyor. İmkanları varsa önce bu pozisyonlarda çalışanlarla konuşmalarında yarar var. Böylece işin detaylarını öğrenebilir, günlerinin nasıl geçeceğini anlayabilirler. Tabii bu alanda kariyer yapmaları için öncelikle Türkiye İç Denetim Enstitüsü’nce verilen CIA sertifikasını almaları gerekiyor.?

HRM Danışmanlık Özel Projeler Sorumlusu Elif EJDAR ÖZEL:  ?Stajla deneyim kazanmak şart?

Özellikle sermayesi halka açık anonim şirketler için bu pozisyon çok önemli. Pozisyonlar baş denetçi, denetçi, denetçi yardımcısı gibi deneyim yıllarına göre çeşitleniyor. Bu alanda çalışacakların Uluslararası İç Denetim Standartları konusunda bilgi sahibi olması ve bu standartları iş deneyimlerinde kullanmış olmaları çok önemli. Uluslararası bir iç denetim sertifikası olan CIA sertifikasyonuna sahip olmak adaylara avantaj sağlıyor.

İç denetimde çalışanların raporlama tekniklerine hakim olması da şart. İç denetimci olarak kariyer yapmak isteyen gençlere, üniversite yıllarında bu alanda uzmanlaşmış denetim firmalarında staj yapıp işi daha iyi tanımalarını ve bilinçli bir başlangıç yapmalarını öneriyorum.

(Para Dergisi)