TEPAV: ?İllerin mesleki eğitim ihtiyacı ortak?

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), kamu kesimi ile iş dünyası arasında ?Beceri?10? sloganıyla yürütülen ?Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri (UMEM) Projesi? kapsamında ilk kez il il dolaşarak istihdam piyasasının fotoğrafını çekiyor. Çıkan ilk resme göre; illerde işsizlik oranları, işgücü profili ve potansiyel sektörler gibi unsurlar farklılık gösterse de işgücü piyasasında arz-talep uyuşmazlığının ortadan kaldırılması için mesleki eğitimin güçlendirilmesine duyulan ihtiyaçlar ortak.

UMEM Projesi TOBB, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve TOBB ETÜ arasında birkaç ay önce başlatıldı. Proje, 5 yıl içinde 1 milyon işsizin mesleki eğitimden geçirilerek istihdam edilmesini hedefliyor. TEPAV da 19 pilot ilde (Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mersin, Samsun, Tekirdağ ve Trabzon) uygulanan projede işgücü piyasasındaki ihtiyaçların belirlenmesi amacıyla ?İşgücü Piyasası İhtiyaç Analizleri? gerçekleştiriyor. Çalışmada firmalarla yüzyüze görüşülerek anketler yapılıyor. Anketler 28 sorudan ve firmalardan stajyer taleplerinin alındığı ?Niyet Formu?ndan oluşuyor. Bu süreçte anketleri illerdeki Odalar ve ilgili Türkiye Sektör Meclisleri?yle birlikte gerçekleştiren TEPAV, ihtiyaç analizleri konusunda ise TOBB ETÜ ile birlikte çalışıyor.

Çalışmalar 10 ilde tamamlandı

?İşgücü Piyasası İhtiyaç Analizleri? şu ana kadar Konya, Denizli, Trabzon, Adana, Mersin, Kocaeli, Antalya, İzmir, Manisa ve Samsun?dan oluşan 10 ilde tamamlandı. Diğer illerde devam eden çalışmalar kapsamında elde edilen ilk sonuçlara gore, yapılan anketlere katılan firmaların önemli bir kısmı ihtiyaç duydukları becerilerle çalışanların becerileri arasında ciddi uyumsuzluk gördüğünü ve bu uyumsuzluğun üretim ve verimlilikte kayıp meydana getirdiğini belirtti. Bu durum Denizli gibi beceri gereksinimi düşük sektörlerin öne çıktığı illerde farklılık gösterdi. Diğer illerde beceri uyumsuzluğu sorununun yoğun biçimde hissedilir olması ise firmaların bu soruna çözüm olarak mesleki eğitimi görmesi ve proje kapsamında stajyer çalıştırma taleplerinin artması sonucunu ortaya çıkardı.

Anketten illerin işgücü piyasasına ve meslek ile mesleki eğitim ihtiyaçlarına ilişkin ortaya çıkan resim özetle şöyle:

KONYA: 2008 krizinden bu yana istihdam artışıyla ülke genelinde öne çıkarken, genç işsizliği (15-24 yaş) Türkiye ortalamasından daha yüksek. İstihdam edilen kişilerin eğitim profili de ülke ortalamasının altında. Çalışanların becerileri ile firmaların talep ettiği beceriler arasındaki uyumsuzluk önemli bir sorun. CNC Tezgâh Operatörü, Gaz Altı Kaynakçısı, Dökümcü, vb. meslekler ilde en çok talep edilen meslekler. İşverenler, bu mesleklerde gereken mesleki eğitimin verilmediğini ve teknik becerilerde ciddi eksiklikler olduğunu belirtiyor. Öyle ki Konya sanayicilerinin sadece yüzde 28?i çalışanlarının işine hâkim olduğunu düşünmekte. Anket uygulanan firmaların (162 firma) yüzde 87?si proje kapsamında işsizleri stajyer olarak çalıştırmayı istiyor.

DENİZLİ: Krizden oldukça olumsuz etkilense de ilde krizde daralan istihdam kriz öncesi düzeyini yakaladı. Orta yaş işsizliği kritik düzeyde ve istihdam edilenlerin eğitim profili Türkiye ortalamasının altında. Buna rağmen çalışanların becerileri ile firmaların talep ettiği beceriler arasındaki uyumsuzluk önemli bir sorun olarak görünmüyor. Bunda konfeksiyonun ilde olgunlaşmış bir sektör olması, meslek geleneklerinin oturmuş ve beceri gereksiniminin de düşük olması, sektörde son yıllarda yaşanan sıkıntılar ile işgücü talebinin azalması gibi faktörlerin etkili olduğu düşünülüyor. En çok talep edilen meslekler: ?Dokuma Makineleri Operatörü, Kalite Kontrolcü (Tekstil), Makineci (Dikiş), Mermer Blok Kesme Makinesi Operatörü, Tel Kaplama Makinesi Operatörü, Endüstriyel Bakım Elektrikçisi, Makine Mühendisi (Genel), Desinatör (Tekstil), Mekanik Bakım-Onarım vb.? Denizli?de  anket uygulanan firmaların (199 firma) yüzde 70?i proje kapsamında stajyer istihdam etmek istiyor.

TRABZON: Krizde ülke geneline göre istihdamı az etkilenen illerden ama genç işsizliği (15-24 yaş) Türkiye ortalamasından yüksek. İlde istihdam edilen kişilerin eğitim profili de ülke ortalamasının altında. Temininde en fazla güçlük çekilen ve en çok talep edilen meslekler; Gıda Mühendisliği, PVC Doğrama İmalat ve Montaj Teknisyenliği, Elektrik Teknikerliği, Makine Teknikerliği, Dökümcülük ve Haddehane Operatörlüğü vb. Olarak sıralanıyor. Muhasebe, Satış, Reklamcılık ve Halkla İlişkiler gibi hizmetlere yönelik mesleklere de talep yüksek. Ankete katılan firmaların (78 firma) yüzde 76?sı proje kapsamında işsizleri stajyer olarak çalıştırmayı düşünüyor.

ADANA ve MERSİN: 2008 krizinde Türkiye geneline göre istihdamı en fazla etkilenen bu illerde işsizlerin ve çalışanların yaş dağılımı ülke geneliyle uyumlu. Sanayi çalışanlarının eğitim seviyesi Mersin?de Türkiye geneline benziyor iken Adana?da ülke ortalamasının üzerinde. Adana?da makine ve kimya sektörleri gibi orta teknolojili sektörlerin payı artıyor. Mersin?de ise tekstil ve hazır giyimin payı artmakta. Adana?da Gaz Altı Kaynakçısı, Pazarlamacı, Makine Mühendisi, Mekanik Bakım-Onarımcı, Dokumacı (Dokuma Makineleri Operatörü), Kimya Mühendisi, Endüstri Mühendisi, Gıda Mühendisi, Elektrik Teknisyeni, Elektrik Teknikeri gibi mesleklere; Mersin?de Overlok Makinesi Operatörü, tekstil ve deri ürünleri ile ilgili Makine Operatörleri, Makine Teknikeri, Muhasebeci, Mekanik Bakım-Onarımcı, CNC Tezgah Operatörü, Proje Yöneticisi, Elektrik Teknisyeni, Elektrik Teknikeri, Elektrik-Elektronik Teknisyeni gibi mesleklere ihtiyaç var. Adana?da anket uygulanan firmaların (151 firma) yüzde 46?sı, Mersin?de ise (82 firmanın) yüzde 78?i proje kapsamında işsizleri stajyer olarak çalıştırmayı düşünüyor.

KOCAELİ: Krizde hızla daralan istihdam kriz öncesi düzeyini yakaladı. İstihdam edilen kişilerin eğitim düzeyi Türkiye ortalamasının üzerinde. En çok talep gören mesleklerden bazıları şöyle: ?Mekanik Bakım-Onarım Elemanı, CNC Tezgâh Operatörü, Torna Tezgâhı Operatörü, Kaynakçı, Gaz Altı Kaynakçısı, Tarımsal ve Endüstriyel Makine Bakım-Onarımcısı, Endüstriyel Bakım-Onarım Elektrikçisi, Kalite Kontrolcü, Eksantrik Pres Tezgâhı Operatörü ve Makine Teknikeri vb?. Metal, makine ve otomotiv sektörlerinde yoğun stajyer talebi var. Önümüzdeki aylarda bu sektörlerde 79 farklı meslekte 368 stajyere ihtiyaç olduğu ortaya çıktı. Anket uygulanan firmaların (265 firma) yüzde 50?si proje kapsamında işsizleri stajyer olarak çalıştırmayı düşünüyor.

ANTALYA: Küresel krizin olumsuz etkisiyle daralan istihdam 2010 yılında toparlanarak kriz öncesi düzeyinin üzerine çıktı. Sanayi sektöründe istihdam edilen kişilerin eğitim düzeyi Türkiye ortalamasının üzerinde. Buna ragmen firmaların önemli bir kısmı ihtiyaç duyulan becerilerle çalışanlarının sahip olduğu beceriler arasında ciddi uyumsuzluk görüyor. Tarım ve turizmin ağırlığının fazla olduğu ilde, imalat sanayinde de gıda-içecek sanayinin payı büyük. En çok talep gören mesleklerden bazıları; Aşçı, Pastacı, Makine Teknikeri, Satış Elemanı, Elektrik Teknisyeni, Beton Pompa Operatörü, Oto Satış Elemanı, Oto Elektromekanikeri, Beton Transmikser Operatörü. İldeki firmaların önümüzdeki aylarda 110 farklı meslekte 520 stajyere ihtiyaç duyduğu belirlendi. Anket uygulanan firmaların (101 firma) yüzde 56?sı proje kapsamında işsizleri stajyer olarak çalıştırmayı düşünüyor.

İZMİR: İstihdam kriz öncesi seviyenin çok üzerinde olsa da büyük şirketler hala toparlanamadı, büyük şirketlerin istihdam seviyesi kriz döneminin de altında seyrediyor. Eleman talep eden sektörlerin başında metal, gıda, kimya ve tekstil sektörleri geliyor. En çok talep edilen 10 meslek ise; Makineci (dikiş), Tornacı (Torna Tezgahı Operatörü), CNC Tezgah Operatörü, Kaynakçı (genel), Mekanik Bakım-Onarımcı, Argon Kaynakçısı (Tığ Kaynakçısı), Makine Montajcısı (genel), Ütücü, Elektrik-Elektronik Teknikeri ve Teknik Ressam olarak sıralandı. Stajyer talebi düşük. İlden 505 firmaya anket uygulandı.

MANİSA: Kriz sürecinde daralan istihdam hızlı bir toparlanma sürecine girdi ama üretim ve ihracattaki toparlanmanın istihdamda yaşanan toparlanmadan daha yavaş gerçekleşeceği öngörülüyor.  Eleman talep eden sektörlerin başında gıda, metal, tekstil ve kimya sektörleri geliyor. En çok talep edilen 10 meslek ise şöyle: ?Bakım ve Onarım Elektrikçisi, CNC Tezgah Operatörü, Plastik Enjeksiyon Kalıplama Makinesi Operatörü, Forklift Operatörü, Makine Mühendisliği Teknikerleri ve Teknisyenleri, Kalite Kontrolcü, Metal Dökümcüler ve Maça Hazırlayıcılar, Metal Döküm Kalite Kontrolcüsü, Kaynakçı (Genel) ve Mekanik Bakım-Onarımcısı?. Stajyer talebi yüksek. Anket kapsamında ilden 68 firma ile görüşüldü.

SAMSUN: Krizin etkisi sınırlı olsa da ilde istihdam kriz öncesi seviyesinin altında. İşsizlerde 25-34 yaş arası grubun payı oldukça yüksek. Çalışanlar ise Türkiye geneline göre daha az eğitimli. Gıda sanayinin payının büyük olduğu ilde onu kimya, metal eşya ve makine sanayi takip ediyor. En çok talep edilen meslekler; CNC Tezgah Operatörü, Laborant (Çimento), Elektrik Teknisyeni (Genel), Pazarlamacı, Aşçı, Gaz Altı Kaynakçısı, Kaynakçı (Oksijen ve Elektrik), Mekanik Bakım-Onarımcı, Beton Santral Operatörü ve Remayözcü olarak sıralanıyor. Mesleki becerinin önemine inanç fazla olmasına rağmen stajyer çalıştırma ve stajyerden memnuniyet ülke ortalamasının altında. Ankete katılan firmaların (101 firma) ise yüzde 66.3?ü stajyer çalıştırmayı düşünüyor. 80 farklı sektörde 480 stajyere ihtiyaç duyuluyor.

İhtiyaca uygun kurslar açılacak

?İşgücü Piyasası İhtiyaç Analizleri?nin tamamlanmasıyla illerde ortaya çıkacak olan tablo, ihtiyaçların belirlenmesiyle bunlara uygun kursların açılması açısından önem taşıyor. Çalışmanın ardından söz konusu 19 ilde ortaya çıkan ihtiyaçlara göre işsizlere dönük meslek edindirme kursları açılmaya başlanacak. İşsizler ortalama 3 ay teorik ve pratik eğitimin ardından sanayi kuruluşlarında da 3 ay staj yapacak. Hem eğitim hem de staj sürecinde başarılı olan stajyerlerin ise tamamına yakınının illerde Odalar?a üye firmalarca istihdam edilmesi sağlanacak.

Meslek kurslarını tamamlamış olan kişileri stajyer olarak çalıştıran firmalar herhangi bir maaş ödemeyecek, stajyerlerin günlük 15 TL olarak belirlenen ücretleri İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak. Ayrıca stajını başarılı bir şekilde bitiren kursiyerleri istihdam eden firmalara sigorta prim teşviki sağlanacak. Buna göre; istihdam sağlayacak firmalar, 4.5 yıla kadar varan sürelerde bu kişilerin Sigorta Primi İşveren Payı ödemelerinden muaf tutulacak. Bu ödemeler yine İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak.