Genç emeklilerin gözde işleri

Sosyal Güvenlik Kurumu?nun (SGK) 2009 yılı verilerine göre, Türkiye?de devletten emeklilik maaşı alanların sayısı 8 milyonu aşmış durumda. Aynı veriler emekli sayısının 2015 yılında 10 milyonu aşacağını söylüyor. Bu da Türkiye?deki emekli sayısının birçok Avrupa ülkesinin toplam nüfusundan fazla olacağı anlamına geliyor.

İşin kötüsü, Türkiye?de genç nüfusun yüksek olmasına karşın 40?lı yaşlarında emekli edilenler nedeniyle çalışan-emekli dengesi büyük açık vermiş durumda. İK (insan kaynakları) uzmanları bu dengesizliğin gelecekte daha da artabileceğine dikkat çekiyor. Hal böyle olunca erken emekli olanlara büyük iş düşüyor. Bu kesimin mutlaka çalışması gerektiğine değinen İK uzmanları, bunun ekonomiye büyük katma değer yaratacağını vurguluyor.

Kişilik özellikleri etkili

Günümüzün ?genç? emeklileri, baby-boomer (1946-1964) kuşağının temsilcilerinden oluşuyor. Yeni yeni X kuşağı (1965-1976) da emekli olmaya başlamış olsa da asıl pay baby-boomer?lara ait. Daha çok 45-50 yaşında emekli olan bu kesimin yaptığı işlerin başında, pansiyon ve butik otelcilik, organik tarım ve bahçecilik, danışmanlık, eğitmenlik, emlakçılık, bağcılık ve şarapçılık, franchise alıp işletmek geliyor. Ayrıca son yıllarda pazar araştırma şirketlerine denek bulmanın ve iş bulma kurumu açmanın da popüler olduğunu belirtelim.

Baraka Danışmanlık Grubu Genel Müdürü Reha Abi, genç emekli olanlar arasında evde oturmak yerine üretmeyi tercih edenlerin bu kararında, para kazanma kaygısından çok kişilik özelliklerinin payı olduğuna dikkat çekiyor. Abi, genellikle girişimci ve yaratıcı kişilik özelliklerine sahip emeklilerin keyif alacakları, fark yaratan, heyecan veren, bürokrasinin getirdiği kuralların daha az olduğu, esnek saatlerde çalışabilecekleri işleri tercih ettiklerini belirtiyor.

10 bin lira yeter

Girişimci ve yaratıcı ruha sahip olan ve yatırım yapabilecek durumda olan emekliler genellikle ya bağ alıp şarapçılık yapmaya başlıyor ya da organik tarımla uğraşma yolunu seçiyor. Yine güneyde küçük otel ya da pansiyon açmak da emeklilerin gözde yatırımları arasında…

Bu tür yatırımların çok büyük paralar gerektirmediğine dikkat çeken uzmanlar, 10 bin ila 100 bin liralık sermayenin yeterli olduğunu ifade ediyor.

Yaratıcı ve girişimci işlere yatırım yapan emeklilerden biri Arıkanlı Holding?in kurucusu İbrahim Arıkan… Emekliliğinden sonra bağ kurup hobi olarak şarap üretmeyi hayal eden Arıkan bu hobisini işi haline getirmiş durumda. Çatalca?daki çiftliğinde bağ kuran ve şarap üreten Arıkan?ın yakın çevresi bu yıl ?Arıkanlı? şaraplarını yudumlamaya başlamış bile.

Yine Shell?de İK?dan üst düzey yönetici olarak emekli olan bir ismin firmalara ayıklanmış ve temizlenmiş salata malzemesi üreten bir firma kurması da ilginç girişim örneklerinden biri…

Bankalar işe alıyor

Genç emeklilerin tercih ettiği işlerin başında zincir bir markanın temsilciliğini almak da var. Bunu yapan isimlerden biri Microsoft?un eski genel müdürü Haluk Mana. Emekli olduktan sonra Kemerburgaz Göktürk?te Tike kebap-restoran zincirinin bir şubesini açan Mana, bugün de şubenin ortaklarından biri olarak biliniyor.

45-50 yaş aralığında emekli olanların çoğunlukla yaptığı işlerden biri de emlak danışmanlığı. Ancak bu kişiler kiralamadan çok emlak satışı üzerine görev yapıyor. Bunun nedeni de bu yaştaki kişilerin güvenilirlik ve saygınlık uyandırıyor olması. Dolayısıyla yaşları itibariyle daha inandırıcı bulundukları için gençlere göre satış tarafında tercih ediliyorlar.

Bu arada, son yıllarda bankacılık ve perakende sektörünün emeklileri yarı-zamanlı işe almaya başladıklarını da belirtelim. Özellikle emekli öğretmenleri tercih eden bankalar, bu kişilere önce eğitim veriyor, sonra da yarı-zamanlı işlerde çalıştırıyor. Bu işlerin başında da çağrı merkezinde müşteri temsilciliği geliyor…

Danışmanlık yapıyorlar

İK uzmanları yönetim kurullarına danışmanlık yapan kişilerin üst düzey yöneticilikten emekli olduğuna değiniyor. Firmaların tercihi benzer sektörde farklı görevlerde çalışmış ve son birkaç senesinde genel müdür ya da CEO gibi karar mekanizmalarını etkileyen rollerde görev yapmış kişilerle çalışmak. Yönetim kurullarına danışmanlık yapan kişiler ayda bir kere toplantıya gidip 5 bin euro gibi yüksek ücretler alabiliyor.

Danışmanlık işine örnek olarak Koç Topluluğu?nun kendi emeklileri için oluşturduğu sistemi de vermek mümkün. Tamamen gönüllülük esasına dayanılarak oluşturulan bu sistemde, topluluk şirketlerinden emekli olanlar yer alıyor. Amaç, emeklilerin o güne kadarki birikimlerini topluluk şirketleriyle paylaşmalarını sağlamak. Böylece hem emekliler zamanlarını iyi değerlendirmiş hem de yeni nesil bir öncekinden faydalanmış oluyor.

Hobi sıkıntısı var

Aslında bakılırsa 45-55 yaş arasındaki genç emekliler, hobileri üzerine yönelmekten çok öncelikle keyif alacağı işi bulmaya çalışıyor. İK uzmanları bu noktada ?hobi? kelimesini kullanmayı pek tercih etmiyor. Çünkü bu neslin hobi kültürüyle yetişmediği görüşü hakim.

Bu bağlamda Reha Abi, henüz genç nüfusuna iş bulmaya çalışan Türkiye?nin 45-55 yaşlarındaki emeklileri düşünmediğine dikkat çekiyor. Bu nedenle söz konusu kitlenin kendi işini kendisinin yarattığını söylüyor. ?Genç emeklilere yapabilecekleri işlerle ilgili eğitim veren kurumların çoğalması lazım? diyen Abi, STK?ların emeklileri iş dünyasına kazandıracak projelere imza atması gerektiğinin altını çiziyor. Bu bağlamda AÇEV?in anneleri, KAGİDER?in de ev hanımlarını hedef almasını örnek olarak gösteriyor. Yine İngiltere?de bu yaş grubundaki emeklilerin aldıkları eğitimler sayesinde mağazalarda satış danışmanı olarak tercih edildiğine de değiniyor.

Şirketlere emeklilik danışmanı şart

Sorunun temelinde Türkiye?de çalışan kesimin emeklilik dönemine dair plan yapma anlayışına sahip olmaması da yatıyor. İK uzmanları, şirketlerin, iş hayatına adım attıkları anda çalışanları emeklilik üzerine yönlendiren bir sisteme sahip olması gerektiği konusunda hemfikir.

Bugün Amerika?da yeni mezun bir kişi işe girdiğinde oryantasyon programı kapsamında bir emeklilik danışmanıyla görüştürülüyor. Ve nasıl bir emeklilik planlaması gerektiği üzerine düşünmesi, bununla ilgili yatırımlar yapması sağlanıyor. Yani çalışanlara emeklilik danışmanlığı hizmeti veriliyor.

Türkiye?de ise bunu bir nebze de olsa özel emeklilik sistemi sunuyor. Citibank gibi bazı uluslararası firmalar da çalışanlarını özel emeklilik sistemine yatırım yapması için teşvik ediyor. Bunu da çalışanın maaşından özel emeklilik için ayırdığı paya karşılık belirlenen pay kadar ödeyerek yapıyor. Böylece hem çalışan bağlılığını artırmış oluyor hem de çalışana geleceği için tasarruf yaptırıyor.

HRM Kurucu Ortağı Aylin Coşkunoğlu Nazlıaka: ?Emekliler bulabildikleri işlerde çalışıyor?

Emekli olanlar ya uzmanlık alanlarında çalışıyor ya da yönetsel ve hayat deneyimlerini kullanabilecekleri konularda iş bulabiliyor. Örneğin, Silahlı Kuvvetler?den emekli olanlar idari işler müdürü, depo müdürü gibi pozisyonlarda görevlendiriliyor. Büyük ölçekli firmalarda ve yönetsel pozisyonda çalışıp emekli olanlar ise daha çok danışmanlık firması kuruyor ya da danışmanlık şirketlerinde çalışıyor. Bu kişilerden ?markalaşmış? olanlarsa şirketlerin yönetim kurullarında görevlendiriliyor. Holdinglerin yönetim kurullarına danışmanlık yapanlar daha önce kurumsal firmalarda uzun yıllar üst düzey yöneticilik yapmış değerli kişiler. Çalıştıkları sektörden çok firmaya sağlayabilecekleri katma değer nedeniyle tercih ediliyorlar. Özellikle kurumsallaşmak isteyen KOBİ?lere çok önemli katkıları oluyor.

Temsilcilik alanların seçtiği sektörler daha çok gıda, kozmetik ürünleri ve tekstil-mağazacılık olarak öne çıkıyor.

Türkiye?de nüfusun yüzde 70?i genç ve işsizlik oranı çok yüksek. Gençlerdeki işsizlik oranının yüksek olması, deneyim ya da uzmanlık gerektirmeyen kadrolarda emekliler yerine gençlerin tercih edilmesine neden oluyor. Bu nedenle emekliler de çoğunlukla çalışmayı tercih ettikleri değil, bulabildikleri işlerde çalışabiliyor.

Emekli olacakların kendilerini ikinci çalışma hayatına hazırlamaları, bunun için önceden bütçe planlamaları yapmaları şart. Yine iş çevrelerini geniş tutmaları ve tanıdıklarını emeklilik öncesinde iş arayışlarına dair bilgilendirmeleri de gerekiyor.

OneWorld Consulting Danışmanı Çiğdem Köseoğlu: ?Stres devam ediyor, iş tatmini yükseliyor?

Çalışanların emeklilik dönemi için ilk adımları aktif çalışırken atmaları gerekiyor. Bu dönemde hem network?lerini geliştirme hem de ileride hangi alanlarda çalışabileceklerini tasarlamaları, emeklilik dönemlerinde daha hızlı bir şekilde ilgili alanlarına yönelmelerine yardımcı oluyor. Çalışanlara emeklilik dönemindeki yeni kariyerlerinden beklentilerinin ne olduğunu netleştirmelerini ve beklentilerinde gerçekçi olmalarını öneriyoruz. Emeklilik döneminde eğlenceli ve stressiz bir iş beklentisi çoğu zaman gerçekçi olmuyor. Tersine çoğu bireyin emeklilik döneminde başlayan ikinci kariyerlerinde daha yoğun ve özverili çalıştıklarını, buna karşılık iş tatminlerinin daha yüksek olduğunu görüyoruz.

Kişilerin kariyerlerinde en çok ve en az motive oldukları dönemleri düşünmeleri gerekiyor. Bu emeklilik döneminde neler yapılabileceğine dair fikir veriyor.

Yine arkadaşlara, müşterilere fikirlerini ve kendilerinin kuvvetli ve zayıf yönlerini sormak da yöntemlerden biri…

İyi bir iş planı yapmak, kazanç ve gider dengesini iyi hesaplamak gerekiyor. Başarılı olabilecek pek çok iş, kötü finans ve para akışı yönetimi nedeniyle başarısız olabiliyor. Bu sebeple tahmin ve hesapları iyi yapmak ve birkaç ay hiç kazanç olmadan firmanın kendi kendini çevirebileceğini garantilemek gerekiyor.

Bahçesinde yetiştirdiği blueberry?leri satacak

44 yaşında emekli olduktan sonra Baraka Danışmanlık Grubu?nu kuran Reha Abi, ikinci emekliliğinde blueberry (mavi yemiş) yetiştiriciliğiyle uğraşmayı planlıyor. Bunu hobi olmanın ötesine taşımayı planlayan Abi, Kemerburgaz?ın köy kısmında yaşıyor ve evinin bahçesinde bir süredir frambuaz, tayberry (ahududu ile böğürtlen melezi) ve blueberry yetiştiriyor. Son yılların gözde antioksidan meyvelerinden blueberry?ye özel önem veriyor. 14 fidanla bu işe adım atan Reha Abi, şu anda her gün 1 kilo meyve alıyor. Abi?nin planı 2012 yılında günde 8 ila 12 kilo arası meyve almak ve satışa başlamak.

Özsüt?ün franchise?ını aldı

Ford-Otosan Satış Bölge Müdürlüğü?nden 40 yaşında emekli olan Tamer İpek, şu anda İzmir, Karşıyaka?da Özsüt?ün franchise?ına sahip. İpek, emekli olduktan sonra çalışma hayatı boyunca kazandığı tecrübelerini kendi işi için değerlendirmek istemesi nedeniyle bu yatırımı yaptığını belirtiyor.

Emekli olduktan sonraki dönem için, ?Akvaryumdan çıkıp, kendinizi denizde test etme imkanı buluyorsunuz? diyen İpek şunları söylüyor: ?Kararlarınızdan doğan sonuçların artı ve eksilerini hemen görüp gereken noktalarda hızlı bir iyileştirme ve aksiyon planı yapmak işin en zevkli kısmını oluşturuyor. Bir kurumda çalışırken yöneticinizle uyuşmayan noktalarda yaşadığınız performans kaybını burada yaşamıyorsunuz, bu da işten aldığınız tatmini artırıyor.?

Tamer İpek?in genç yaşta emekli olacaklara önerileri ise şöyle: ?Genç emekli olmayı düşünenler, eğer hedefleri varsa tecrübelerine güvensinler. Kendi hikayelerini yazmak için cesur olsunlar.?

Emeklilerin yaptığı işler

>> Pansiyon ve butik otelcilik

>> Organik tarım

>> Danışmanlık

>> Eğitmenlik

>> Emlakçılık

>> Bağcılık ve şarapçılık

>> Franchise almak

>> Pazar araştırma şirketlerine denek bulma

>> İş bulma kurumu açmak

Tuğçe Altınsoy, Para Dergisi